“Het interessante vind ik dat je eigenlijk niet over één organisatie kunt spreken”, antwoordt Raymond de Jong op de vraag wat voor soort organisatie het Rijksmuseum is. Hij legt uit waarom: “Het Rijksmuseum is het grootste museum van Nederland en behoort tot de toonaangevende musea in de wereld. We hebben een collectie van 1,1 miljoen objecten. Daarvan hangen er 8000 permanent ‘op zaal’, de rest is uitgeleend of is ondergebracht in diverse depots. Met 2,3 miljoen bezoekers per jaar zijn we na de Efteling de op een na grootste attractie van Nederland. Naast de vaste collectie en 30 tijdelijke tentoonstellingen per jaar, zijn we ook een evenementenlocatie met in 2018 ruim 500 evenementen, we ontvangen hier staatshoofden en artiesten, we zijn een restauratie- en onderzoeksinstituut. Kortom, een in het oog springend icoon.”
Voornaamste afweging
Natuurlijk, het is een open deur om na zo’n opsomming te vragen naar het belang van safety & security voor het Rijksmuseum. Toch vindt De Jong het geen probleem dit uit te leggen. “We beheren hier een deel van ons nationaal erfgoed. Het Rijksmuseum is cultureel ondernemer. En ondernemen betekent per definitie risico’s nemen. Dat brengt met zich mee dat je zo af en toe afwijkende dingen doet, zoals de Giro d’Italia die onder het museum doorkomt en dj’s die hier optreden. Alles wat we doen en alle samenwerkingen die wij aangaan, dragen bij aan het beeld wat de buitenwereld van ons heeft; ons imago en onze reputatie. Daardoor hebben we te maken met allerlei risico’s of afgeleide risico’s. Veiligheid is daarom altijd een van de voornaamste afwegingen, bij alles wat wij doen”
Beschermen van leven, erfgoed en bedrijfsprocessen
Sinds 2014 is De Jong verantwoordelijk voor de veiligheid van het Rijksmuseum. In de functie van hoofd Veiligheidszaken is hij leidinggevende van de beveiligingsdienst, de afdeling veiligheidstechniek, de afdeling werkvoorbereiding & planning (incl. safety), alsmede directeur van PP10 B.V. PP10 is een joint venture van het Rijksmuseum en Van Goghmuseum en levert als particulier beveiligingsbedrijf onder andere meldkamerdiensten en alarmopvolging aan zowel de twee eigenaren als aan het Stedelijk Museum.
“De missie van de afdeling Veiligheidszaken is beschermen van het leven – van bezoekers en medewerkers – , van het cultureel erfgoed en van de bedrijfsprocessen van het Rijksmuseum”, aldus De Jong. Dat doet hij samen met 300 medewerkers, die zijn onderverdeeld in twee functiegroepen: beveiligingsmedewerkers en medewerkers service & veiligheid. “Eigenlijk is het enige verschil dat de beveiligers een V-tje dragen en de medewerkers service & veiligheid niet.” Elke nieuwe medewerker krijgt na indiensttreding de interne opleidingen security, safety en bedrijfshulpverlening, vertelt De Jong. Vervolgens krijgen ze de noodzakelijke herhalingstrainingen. “Maar we hebben ook elke week een zogenaamde securitybriefing, waarin steeds een bepaald thema aan de orde komt. Dan vertellen wij in de briefing bijvoorbeeld over reanimatie, waarna dat later in de week op zaal wordt geoefend. En dat gebeurt elke week, het hele jaar door, steeds weer met een ander safety- of securitythema.”
“Wij vinden het belangrijk dat bij de uitvoering van onze missie medewerkers leren om in sommige situaties zelf verantwoordelijkheid te nemen en niet alleen handelen volgens de vastgestelde protocollen”, vervolgt De Jong. “Dat resulteert er soms in dat dingen fout gaan, maar dat mag. Zoiets vraagt wel om een veilige organisatiecultuur en verlangt van de medewerkers dat ze eerlijk voor een fout uitkomen. We noemen het daarom ook geen fout, maar een leermoment. Zo proberen we veiligheid bij alle medewerkers tussen de oren te krijgen.”
“Mensen verwachten hier gewoon een state-of-the-art bhv-organisatie”
Raymond de Jong
Safety, security en service
Ondanks het feit dat de afdeling Veiligheidszaken uit vier subafdelingen bestaat, is er sprake van een integrale aanpak. De Jong legt uit hoe hij dat realiseert. “Wij zijn een van de grootste bedrijfsbeveiligingsorganisaties in Nederland. Dagelijks treden er zo’n 90 mensen aan om de veiligheid in het Rijksmuseum te waarborgen. Zij zijn getraind op de aspecten safety, security en service. Dat zijn de filters waardoor al onze medewerkers steeds kijken en elke situatie beoordelen. Daarbij is de bezoekersbeleving het uitgangspunt en die begint al bij de entree. Stel een bezoeker komt daar hartje zomer binnen met een lange jas aan. Als beveiliger vind je dat verdacht en kan je dan meteen de spotlight op deze bezoeker zetten. Maar beter is het om vanuit de servicegedachte een praatje te beginnen met die bezoeker en te vragen waarmee je hem van dienst kan zijn. Tegelijkertijd gebruik je dat gesprek om veiligheidsinformatie te vergaren. En mocht het onverhoopt toch fout gaan, dan komt het safety-aspect om de hoek kijken en kunnen mensen in veiligheid worden gebracht. Zo versterken safety, security en service elkaar en de combinatie ervan maakt onze aanpak succesvol.”
Bhv is onmisbaar
In dat samenspel van safety, security en service is de rol van de bhv-organisatie volgens De Jong cruciaal. “Bedrijfshulpverlening is voor het Rijksmuseum met dagelijks zoveel bezoekers onmisbaar. We hebben te maken met tienermeisjes die niet hebben ontbeten en daardoor flauwvallen, tot aan bezoekers die onwel worden of van de trap in het atrium vallen. Soms staat hier wel drie keer per dag een ambulance voor de deur. Als je de bhv dan niet op orde hebt, dan zou dat de indruk kunnen wekken dat het hier een zooitje is. Daarom registreren we alle incidenten en worden ze besproken in de bhv-commissie. En mocht er aanleiding zijn een bepaalde situatie aan te passen – bijvoorbeeld omdat blijkt dat mensen zich steeds openhalen aan hetzelfde paaltje – dan nemen we maatregelen. Mensen verwachten hier gewoon een state-of-the-art bhv-organisatie. Nou, die hebben wij en daar ben ik trots op.”
Wellicht ook interessant
Ontruimingsoefening
Zoals elke organisatie kent ook het Rijksmuseum een jaarlijkse ontruimingsoefening, wat met zoveel bezoekers en evenementen voor de nodige uitdagingen zorgt. “Daarom kijken we van tevoren wel even in onze drukke agenda”, erkent De Jong. “Idealiter plannen we de oefening op een moment dat we zeker weten dat er niet bijvoorbeeld net een staatshoofd op bezoek is. En natuurlijk doen we de ontruiming ook niet rond lunchtijd, want dat is het drukste moment van de dag en lopen er zo’n 6000 bezoekers rond in het museum. Daarom kiezen we bij voorkeur voor het begin van de ochtend, ook al moet je dan evengoed nog wel tot zo’n 500 bezoekers naar buiten krijgen. Daarnaast vinden er overigens dagelijks kleinere oefeningen plaats om medewerkers alert te houden en wordt er uiteraard ook in onze andere panden jaarlijks een ontruimingsoefening georganiseerd.”
Verbinding met de kerntaken
De Jong merkte eerder al op dat safety, security en service elkaar versterken en zo voor een succesvolle beheersing van de veiligheidsrisico’s zoals diefstal en brand zorgen. “Maar wat mij hier heel erg helpt, is dat ook medewerkers die niet vanuit dat perspectief naar risico’s kijken van oudsher de collectie met zorg behandelen”, wil De Jong tenslotte niet onvermeld laten. Hij doelt hierbij op de collega’s die aan de kunstcollectie werken en die daarbij vooral kijken naar de zogenaamde ‘agents of deterioration of art’. Ofwel de factoren die een bedreiging vormen voor een kunstcollectie zoals ongedierte, vocht, licht en dergelijke. “Dat zorgt voor een enorme alertheid bij de mensen die hier werken en daarin vind je elkaar ook als het gaat om safety & security.”
“Daarbij komt dat wij als afdeling Veiligheidszaken onszelf zien als enabler”, vervolgt De Jong. “Dat betekent dat wij in principe niets verbieden, dat alles moet kunnen en dat wij tot het gaatje gaan om zaken mogelijk te maken. Wij staan op het standpunt van ‘ja, tenzij…’ Die combinatie maakt dat er in de organisatie draagvlak is voor veiligheid. Wat mij trots maakt, is dat wij die positie krijgen en ook waarmaken. Daarom adviseer ik vakgenoten om waar mogelijk de kerntaken van het bedrijf te verbinden aan safety, security en bedrijfshulpverlening. Die toegevoegde waarde moet je leveren als je hem hebt, maar je moet er ook helder over zijn als je hem niet hebt. Zo zorg je ervoor dat je geen valse verwachtingen schept.” AdK//
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Veiligheid 78, derde kwartaal 2019
