Oktober 2022 is uitgeroepen tot de Maand van Ontruimen. Voor directeur Koos Pulleman van NIBHV de perfecte aanleiding om nog eens te wijzen op de vele voordelen van regelmatige ontruimingsoefeningen. “Onze eigen ontruimingsoefening leverde nuttige inzichten op.”
Toen Koos Pulleman onlangs aan de twee pubers bij hem in huis voorstelde om een ontruimingsoefening te houden, werd daar aanvankelijk ietwat lacherig op gereageerd. Maar na een laagdrempelige tabletop-oefening (waarover later meer), bleken ze het onderwerp bij nader inzien tóch belangrijk genoeg te vinden om ook echt in de praktijk te oefenen.
Aan het denken zetten
Het lukte uiteindelijk dus toch om hen aan het denken te zetten, lacht Pulleman. “En laat dat nu precies het doel zijn van regelmatig oefenen met ontruimen: mensen aan het denken zetten, zodat ze – als het een keer écht nodig is – weten wat ze moeten doen. Als medewerkers bij een incident niet weten waar de vluchtroutes zich bevinden en iedereen op dezelfde manier naar buiten gaat als dat-ie binnen is gekomen, kan het zomaar misgaan. En het is ook essentieel uiteraard dat de bhv’ers weten welke controles ze moeten uitvoeren en hoe ze de hulpdiensten het snelst kunnen alarmeren.”
Tijd vrijmaken
Ondanks het belang van regelmatig oefenen met ontruimen, schiet het er bij veel organisaties bij in. En ergens snapt Pulleman dat ook wel, vertelt hij. “Neem de horeca, typisch zo’n branche waarbinnen werkgevers al aan allerlei eisen moeten voldoen. Als je dan óók nog regelmatig moet oefenen met ontruimen, snap ik goed dat dat er bij inschiet. En tóch zou ik bedrijven in de horeca en in alle andere branches op het hart willen drukken om er zo nu en dan tijd voor vrij te maken. De praktijk wijst namelijk uit dat een oefening – liefst minimaal één keer per jaar – bij daadwerkelijke calamiteiten net het verschil kan maken tussen chaos en veiligheid.”
Tabletop: laagdrempelig oefenen
Het goede nieuws is dat oefenen niet per se enorm veel tijd hoeft te kosten, benadrukt Pulleman. “Natuurlijk levert een uitgebreide praktijkoefening, op basis van een realistisch, op jouw organisatie toegespitst scenario, doorgaans het meeste op in termen van leereffect. Maar het kan ook al heel nuttig zijn om regelmatig ‘droog’ te oefenen aan de hand van een zogenoemde tabletop-oefening. Daarbij neem je aan de hand van een plattegrond van jouw pand of verdieping door wat er bij een noodsituatie moet gebeuren en waar de vluchtroutes zich bevinden. Ook kun je samen nadenken over situaties waarbij zaken niet lopen zoals verwacht, zoals een collega of een cliënt die niet naar buiten wil gaan. Wat is dán de te volgen procedure?”
Eén keer per jaar
Zo’n tabletop-oefening hoeft niet lang te duren en vormt idealiter de opmaat voor een uitgebreidere praktijkoefening, vertelt Pulleman. “En ook dan kun je ervoor kiezen om de tijdsbesteding binnen de perken te houden door bijvoorbeeld te focussen op één verdieping, vleugel of ruimte. Je kunt het kortom zo uitgebreid maken als je zelf wil.” Qua frequentie is minimaal één keer per jaar oefenen volgens Pulleman verder wel een goede vuistregel. “Dan blijft de oefening het beste hangen en is de kans het grootste dat mensen in geval van nood ook écht weten wat ze moeten doen.”
Verminderd zelfredzaam
Vergeet verder niet om na te denken over personen die niet of verminderd zelfredzaam zijn, vervolgt Pulleman. “Mensen met een beperking, ouderen die slecht ter been zijn, kinderen: het zijn dit soort groepen mensen die je bij een calamiteit vaak extra zult moeten begeleiden in hun keuzes en/of handelingen. Zeker in omgevingen als verzorgingstehuizen, ziekenhuizen en scholen is het des te belangrijker om hier vóóraf over na te denken en geregeld te oefenen.”
Onaangekondigde oefening
Afgelopen september organiseerde NIBHV zelf een (onaangekondigde) ontruimingsoefening voor de eigen medewerkers, vertelt Pulleman. “Onlangs zijn we verhuisd naar een ander pand. Het werd dus tijd om nu ook zelf een keer in de praktijk te oefenen. Weten onze medewerkers wat ze in geval van nood moeten doen? En: welke onvoorziene omstandigheden en obstakels komen we tegen?”
Nooduitgang
De oefening bij NIBHV draaide om een (gesimuleerde) brand nabij de hoofdingang, schetst Pulleman. “Dat betekende dat mensen per se naar buiten moesten via de nooduitgang. Via een noodtrap – we zitten op de eerste verdieping – kwamen ze vervolgens terecht bij een hekwerk. Daar konden ze vervolgens kiezen voor een nooduitgang die uitkomt op straat of voor een nooduitgang die hen over een smalle vlonder langs het water leidt, om het pand heen.”
Aarzeling
“Wat meteen opviel: zelfs bij een organisatie als de onze ontstaat onzekerheid. Sommige collega’s aarzelden aanvankelijk. Konden ze toch niet gewoon door de hoofdingang naar buiten? Moesten ze wel echt via die stalen noodtrap naar beneden? Bij het hekwerk beneden sloeg de twijfel vervolgens ook toe: welke nooduitgang moesten ze nu precies hebben? Was die smalle vlonder langs het water überhaupt wel veilig? Dat was-ie, maar mensen gingen toch aarzelen.”
Twijfel weghalen
Al met al een nuttige exercitie, blikt Pulleman terug. “Natuurlijk: sommige mensen komen bij zo’n oefening meteen in actie en aarzelen geen moment. Maar er zijn dus ook best wel wat mensen die wél gaan twijfelen. Klopt het wel wat ik doe? Regelmatig oefenen – in de praktijk of desnoods via een tabletop – haalt die twijfel voor een groot deel weg en zorgt ervoor dat er soepel ontruimd kan worden als er écht iets gebeurt.”
Stalen trap
Verder bleek één NIBHV-collega behoorlijk last te hebben van hoogtevrees, vervolgt Pulleman. “Voor haar bleek de stalen noodtrap een flink obstakel op weg naar buiten. We hebben nu afgesproken dat we in geval van nood extra aandacht besteden aan haar; we laten haar achterstevoren de trap aflopen – zodat ze niet de diepte in kijkt – en zorgen ervoor dat er altijd iemand vlak voor én achter haar de trap afloopt. Uiteindelijk voelt ze zich door deze afspraken nu waarschijnlijk veilig genoeg om bij een calamiteit tóch snel naar buiten te gaan.”
Maand van Ontruimen
Pullemans boodschap is duidelijk: regelmatig oefenen met ontruimen is enorm belangrijk en levert áltijd nuttige eyeopeners op. “Oktober 2022 is uitgeroepen tot Maand van Ontruimen. Een uitstekend moment om het belang van oefenen nog eens te benadrukken. Mijn advies: begin desnoods klein en probeer de oefening waar mogelijk uit te breiden. Dan weet je zeker dat je in geval van nood weet wat je moet doen.” JP//
Foto’s: Twelve Photographic Services, Guido Pijper.
