Werkgevers hebben de wettelijke plicht een veilige werkomgeving te bieden aan al hun medewerkers; ook aan medewerkers met een afstand tot de arbeidsmarkt. De Rijksoverheid heeft hierin een voorbeeldrol te vervullen en dat hebben ze bij het ministerie van Financiën in Den Haag goed begrepen. Kwetsbare medewerkers hebben hier een actieve rol in het waarborgen van hun eigen veiligheid in noodsituaties, zoals bij een ontruiming. Participatie in optima forma!
Bij het ministerie van Financiën op de kop van het Korte Voorhout in Den Haag werken circa 2100 medewerkers, waaronder zo’n 40 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Deze medewerkers vallen onder de Banenafspraak, omdat zij te kampen hebben met diverse beperkingen, zoals slechtziend zijn, een rolstoel gebruiken of bijvoorbeeld autisme hebben. Sommige van deze medewerkers zijn bij noodsituaties, zoals brand, extra kwetsbaar omdat ze verminderd zelfredzaam zijn. De oplossing van het ministerie: máák ze zelfredzaam door ze actief te betrekken bij het regelen van hun eigen veiligheid en het optimaal voorbereiden van de bedrijfshulpverlening op de specifieke noden en behoeften van deze groep bij ontruiming.
Volledig geïntegreerd
“Die actieve betrokkenheid van kwetsbare medewerkers in ons veiligheidsbeleid is onze invulling van het begrip arbeidsparticipatie”, legt Hoofd bhv Sakina Ogretmen uit. “Daar hoort bij dat je onder alle omstandigheden goed voor je medewerkers zorgt, ook bij incidenten en calamiteiten. Een gemakkelijke oplossing zou zijn alle mensen die speciale aandacht behoeven bij ontruiming, zoals rolstoelgebruikers en visueel gehandicapten, bij elkaar te zetten op de begane grond, met een werkplek dicht bij de vluchtweg. Maar dan heb je geen arbeidsparticipatie maar juist segmentatie en dat willen we niet. Medewerkers die onder de Banenafspraak vallen, werken volledig geïntegreerd in alle afdelingen verspreid door het gebouw en op alle etages. Dat vereist wel dat we die kwetsbare medewerkers goed voorbereiden op hoe zij zelf in noodsituaties moeten handelen en dat we ook onze bhv-organisatie hier goed op prepareren.”
Veiligheidscommunicatie
Een schoolvoorbeeld van die integratie is Valentin Verheul. Hij begon vijf jaar geleden bij het ministerie van Financiën als medewerker Banenafspraak via de Rijksdetacheringsorganisatie ‘Binnenwerk’. Aanvankelijk een beetje een verlegen type, merkte Ogretmen bij haar eerste kennismaking en briefing over bhv en ontruiming. Maar al snel proefde zij bij Valentin een bovengemiddelde belangstelling voor de thema’s bhv en arbeidsveiligheid.
Ogretmen: “Iedereen die bij het ministerie komt werken, krijgt via intranet een online presentatie over ons noodplan en ontruiming. Maar onze medewerkers Banenafspraak en andere kwetsbare medewerkers zijn gebaat bij een meer rechtstreekse benadering. Dat doen we via persoonlijke gesprekken en gerichte oefeningen met de doelgroep. Tijdens een van die gesprekken was Valentin zo geïnteresseerd en had hij zulke goede ideeën, dat ik hem heb gevraagd of hij interesse had om een actieve rol te spelen in de veiligheidscommunicatie aan medewerkers Banenafspraak.”
Instructie met quiz
En dat doet hij sindsdien met groot enthousiasme, waarbij hij ook zijn eigen tools voor veiligheidsinstructie organiseerde. Verheul: “Belangrijk voor deze doelgroep is het gebruik van voor hen heldere en begrijpelijke taal. Ze hebben niets aan instructies met lange teksten en videoboodschappen, maar pakken snel een boodschap op uit een visuele instructie met tekeningen voorzien van simpele en begrijpelijke iconen. Plaatjes werken beter, omdat ze door het brein veel sneller worden verwerkt dan tekst. Ik mocht van Sakina mijn eigen afbeeldingen voor dit doel ontwerpen en daarmee geef ik sinds enkele jaren instructie aan alle nieuwe medewerkers Banenafspraak die bij het ministerie binnenkomen. Ik doe dat in de vorm van een quiz, met kennisvragen over hoe het ontruimingsalarm klinkt en wat je in welke situatie moet doen. Dat maakt het ook nog leuk. Ik houd zelf bij waar nieuwe medewerkers aan de slag gaan en zoek contact met ze om ze bij te praten over het bedrijfsnoodplan en de ontruimingsprocedures. Een mooie en zeer nuttige nevenfunctie naast mijn reguliere werk binnen het ministerie.”
Persoonlijke benadering
Zo kreeg het ministerie met Verheul een ‘veiligheidsambasadeur’ binnen de groep medewerkers Banenafspraak, die hen in hun eigen ‘taal’ aanspreekt en ze wegwijs maakt in het noodplan en de veiligheidsprocedures. Maar omdat de groep een grote variëteit aan persoonlijkheden vormt, vragen sommige medewerkers Banenafspraak nog wat extra aandacht en die krijgen ze ook. Ogretmen benoemt ter illustratie het voorbeeld van een medewerkster die bij het afgaan van het ontruimingsalarm volledig dichtsloeg en ‘bevroor’. “Die was niet van haar plek te krijgen. Daarna hebben we met deze medewerkster persoonlijk een ontruimingsoefening nagespeeld en haar in alle rust begeleid en verteld wat ze moet doen als het alarm afgaat. Die benadering werkte. Het laat zien dat iedereen in staat is zijn of haar zelfredzaamheid te vergroten met de juiste persoonlijke benadering.”
Aanwezigheid van kwetsbare collega’s
Dezelfde energie die het ministerie steekt in instructie en ondersteuning van medewerkers Banenafspraak, besteedt zij ook aan collega’s met functionele beperkingen. Rolstoelers, blinden en slechtzienden krijgen allemaal gerichte aandacht om hen goed voor te bereiden op een ontruiming, die voor hen een uitdaging is. Zo krijgen alle verminderd zelfredzame medewerkers een ‘buddy’ uit de directe collegakring, van wie wordt verwacht dat die zijn of haar collega helpt bij een ontruiming. Ook wordt de bhv-organisatie actief geïnformeerd over de aanwezigheid van deze kwetsbare collega’s in het gebouw, zodat ze weten aan wie en waar zij extra steun moeten verlenen.
Rolstoel en ontruiming
Erik Joost van Dongen is een van hen. Als rolstoelgebruiker heeft hij al uitdagingen genoeg met zijn mobiliteit in de openbare ruimte en in gebouwen. Zijn mobiliteit wordt nog eens extra belemmerd als hij bij een ontruiming geen gebruik kan maken van de lift, waardoor hij is aangewezen op een alternatieve ontvluchtingsmethode. Van Dongen: “Ik ben door een aandoening volstrekt afhankelijk van mijn rolstoel, waarin ik ook met riemen zit vastgesnoerd. Het liefst zou ik bij ontruiming niet van mijn rolstoel worden gescheiden, maar dat apparaat weegt 150 kilogram. Met mijn eigen gewicht van 80 kilo erbij is dat onmogelijk van de trap af te tillen. Als de nood echt aan de man is, moet ik dus worden losgegespt en de rolstoel uit. Bhv’ers moeten dan wel weten hoe dat moet en hoe die riemconstructies snel los kunnen. Waar sommige rolstoelgebruikers dan in een evac-chair via de trap kunnen worden geëvacueerd, werkt dat voor mij niet, omdat ik door mijn spieraandoening niet in zo’n stoel kan blijven zitten. Het ministerie heeft daarom voor deze specifieke situatie een speciale ontruimingsmatras aangeschaft, die ook in de zorg wordt gebruikt.”
Ogretmen vult aan: “Rolstoelgebruikers vormen een extra aandachtspunt in ons bedrijfsnoodplan. Want er werken zes mensen in ons gebouw die rolstoelafhankelijk zijn en elk apparaat werkt net weer wat anders. Dat is voor de bhv een uitdaging bij een ontruiming. Daarom heeft Mitchel van der Kamp (coördinator bhv/Veiligheid) Erik Joost en de andere rolstoelgebruikers gevraagd om van hun specifieke rolstoel een demo te geven. De vriendin van Erik Joost heeft de moeite genomen om langs te komen en uitleg te geven over zijn rolstoel. Mitchel heeft veel tijd en energie gestopt in het opstellen van een zeer gedetailleerde, maar ook compacte en begrijpelijke handleiding. Dat helpt ons enorm. Met alle rolstoelgebruikers houden we ook op vrijwillige basis persoonlijk ontruimingstrainingen, zodat bhv’ers routine krijgen bij het in veiligheid brengen van deze collega’s met de evac-chair of ontruimingsmatras.”
Kwetsbare medewerkers integraal onderdeel van de organisatie
Van Dongen: “Geweldig dat het ministerie zoveel aandacht geeft aan zijn kwetsbare medewerkers. Door deze persoonlijke benadering, goede hulpmiddelen en het buddy-systeem, word ik in zekere zin toch zelfredzaam, ook al ben ik dat door mijn aandoening niet. Ik heb dit bij andere werkgevers wel eens anders meegemaakt. Dan kreeg ik te horen: ‘Als het ontruimingsalarm afgaat, hebben we geen tijd en menskracht om jou te evacueren, dus dan moet je jezelf maar zien te redden. Het doet iets met je veiligheidsgevoel als je weet dat je veiligheid in een noodsituatie niet geborgd is. Dat is vaak een extra handicap voor mensen met een mobiliteitsbeperking: mensen met een aandoening worden verminderd zelfredzaam, omdat sommige bedrijven het te moeilijk vinden om voor deze doelgroep extra maatregelen bij ontruiming te organiseren. Op dit ministerie voel je je door de gerichte zorg en aandacht echt integraal onderdeel van de organisatie. Ik voel me hier veilig, omdat ik erop vertrouw dat in een noodgeval collega’s klaarstaan om mij op de juiste manier te helpen!”
“Ministerie heeft voorbeeldfunctie”
NIBHV-directeur Koos Pulleman (links op de foto) nam kennis van de manier waarop het ministerie van Financiën de zorg aan kwetsbare collega’s in noodsituaties organiseert en is vol lof over de gerichte veiligheidscommunicatie en ondersteuning vanuit de bhv-organisatie. “Geweldig dat het ministerie mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en mensen met een handicap zo actief betrekt bij het waarborgen van hun eigen veiligheid en bij de voorbereiding van de bhv-organisatie. Dit is echt participatie ten top! Veel bedrijven en overheden kunnen hieraan een voorbeeld nemen.”
Kwetsbare medewerkers in beeld bij de bhv
Daar helpt volgens Ogretmen ook bij dat de bhv-organisatie te allen tijde weet waar de kwetsbare collega’s zich bevinden. Een bhv-organisatie met de luxe van een continu goede bezetting, waar dat bij sommige bedrijven en overheidsorganisaties wel eens anders is. Het ministerie van Financiën participeert in de Rijksbrede bhv-samenwerking die het mogelijk maakt om bhv-capaciteit met elkaar te delen. De speciaal hiervoor ontwikkelde app wordt bovendien bij Financiën ook gebruikt als registratietool voor verminderd zelfredzamen.
“Dankzij de app kunnen alle Rijksorganisaties, waaronder de ministeries, gebruikmaken van elkaars bhv-capaciteit. De app, die alle bhv’ers op hun smartphone hebben geïnstalleerd, laat ook bhv’ers van andere rijksoverheden zien als die op bezoek zijn bij een ander ministerie. Dat is vooral handig in deze tijd van hybride werken, waarin veel ambtenaren thuis werken. Sommige ministeries hebben daardoor op wisselende momenten te weinig bhv-capaciteit in huis. Het is logisch dat je dan gebruik kunt maken van bezoekende bhv’ers, als je hun kennis toch binnen de muren hebt. Wij hebben ook de rolstoelgebruikers in ons gebouw toegang gegeven tot de app, zodat de bhv-organisatie ‘ziet’ dat zij in huis zijn. De locatie laat de app niet zien. De betrokken mensen kunnen zelf aan de dienstdoende bhv’er op hun afdeling doorgeven waar hun werkplek is. En dan is er natuurlijk het buddy-systeem nog. Zo werken we binnen het ministerie allemaal samen om alle medewerkers voortdurend een veilige werkplek te bieden en goede ondersteuning te organiseren in noodgevallen. Niemand uitgezonderd!” RJ//