Myth busters

Er waren hardnekkige mythes rond in de (eerste)hulpverleningswereld. Dat komt mede doordat mensen het lastig vinden om te veranderen; nieuwe zaken worden met argwaan bekeken, ook door mijzelf hoor. Maar inzichten veranderen, doordat de medische wetenschap nieuwe feiten aan het licht brengt. Dat veranderen lastig is, is menselijk. Als je jaren iets ingesleten hebt, dan valt het niet mee om dat af te leren. Zeker voor mensen die al veel veranderingen hebben meegemaakt. Het kostte mij bijvoorbeeld moeite om van de hand-onder-de-nek, naar de kin-lift-methode over te stappen. Niet erg, maar wel kwalijk als je blijft hangen in het oude. Zeker als dat ernstige gevolgen heeft.

Een mooi voorbeeld is de mythe die rondwaart in de voetbalwereld. Ik hoor het al jaren, ook bij profclubs: een voetballer zou zijn tong kunnen inslikken. Je kan je tong niet inslikken! Probeer het maar eens, gaat je niet lukken. Wat wel kan, is dat in rugligging het tongbeen passief naar achteren zakt, waardoor de luchtweg blokkeert. Deze onschuldig lijkende mythe kan vertraging opleveren die je niet wilt. Bij een voetballer die een circulatiestilstand krijgt en op zijn zij valt, wordt eerst in zijn mond geroerd om zijn tong naar voren te halen. Kostbare tijd gaat dan verloren. Gelukkig draait iemand hem uiteindelijk op zijn rug en past de hoofd-kantel, kin-lift-methode toe – en brengt daarmee het tongbeen naar voren – controleert de ademhaling en start met de reanimatie. Elke seconde uitstel kan schadelijk zijn.

Ook de nekangst waart nog steeds rond. Jarenlang hebben ik het er zelf ingestampt tijdens mijn lessen, maar inmiddels zijn de inzichten anders. Toch zie ik nog steeds de gevolgen van de nekangst in mijn werk op de ambulance. De indicaties om te immobiliseren bij vermoedelijk nekletsel zijn niet zozeer veranderd, maar wel de uitvoering. Met andere woorden, hoe voer je die immobilisatie uit. Een wervelplank is niet bedoeld om iemand te vervoeren. Het is een hulpmiddel bij bevrijding, maar niet om er lang op te liggen. Zelfs als je gezond bent is het geen pretje, platliggend volledig ingesnoerd op een harde plank. Het wordt nog kwalijker als er niet gehandeld wordt door nekangst. Zoals bij een ongeval waarbij een man tegen een verkeerslicht rijdt en er niet wordt ingegrepen terwijl de man blauw achter het stuur hangt. Het ongevalsmechanisme is niet van dien aard dat het dodelijk kan zijn; de snelheid en schade aan de auto zijn beperkt. Bij een circulatiestilstand laat je geen tijd verloren gaan en trek je iemand uit de auto. Dat is ook wat wij deden toen we aankwamen bij het ongeval. Als iemand bij kennis achter het stuur zit en zijn vitale functies verslechteren, dan trek je hem netjes maar snel uit de auto. Als iemand stabiel is na een ongeval maar vermoedelijk nekletsel heeft, laten we hem binnen ambulancezorg zelf uitstappen – in plaats van moeilijk te doen met het dak verwijderen door de brandweer – en immobiliseren het slachtoffer op de brancard. Dus laat de nekangst je behandeling bij een circulatiestilstand of vitaal bedreigd slachtoffer niet vertragen. Dan doe je kwaad.

En nog een andere mythe is dat beademen bij een reanimatie niet hoeft. Het klopt dat er in de richtlijn staat dat als je echt niet wilt, alleen thoraxcompressie beter is dan niets. Maar bloed rondpompen zonder dat er zuurstof in zit, ziet er leuk uit maar is niet effectief. Als je net goed geademd hebt en dan omvalt met een circulatiestilstand is even niet beademen niet gelijk schadelijk, maar na korte tijd begint het wel te tellen (hou je adem maar eens in). En bij een circulatiestilstand door zuurstoftekort is direct beademen levensreddend. Onderzoeken laten zien dat de hersenschade groter is zonder beademing. Daarnaast lijkt beademen misschien niet fijn, maar de kans dat je ziek wordt door beademing is echt nihil. Dus laat je niet weerhouden om te beademen. Samen met borstcompressies zorg je dat zuurstof bij de hersenen en het hart komt en je kostbare tijd koopt.

Laat je niet leiden door angsten, of praat als instructeur geen angsten aan. Je kan het verschil maken door de feiten te kennen. Richtlijnen worden gebaseerd op wereldwijd wetenschappelijk bewijs en consensus tussen wetenschappers. Dus wordt een myth buster en check je denkbeelden, bijvoorbeeld door de richtlijn op te zoeken of bij deskundigen te toetsen of je denkbeelden (nog) kloppen.

Ruben Verlangen is docent & ambulanceverpleegkundige