Samen met zijn collega’s voerde onderzoeker Joris Nas afgelopen zomer een interessant experiment uit tijdens het Lowlands-festival: kun je mensen in korte tijd leren reanimeren via een app op basis van virtual reality (VR)? De uitkomsten van het onderzoek zijn nog niet definitief, maar het gebruik van VR kan sowieso nuttig zijn bij het op peil houden van reanimatiekennis, denkt Nas. “Juist bij een reanimatie kun je als leek het verschil maken.”
Als er íemand is die iets van reanimeren weet, is het Joris Nas wel. Als onderzoeker en cardioloog in opleiding bij de onderzoeksafdeling Cardiologie van het Nijmeegse Radboudumc, promoveert hij momenteel op reanimatie. Het vakgebied is volop in ontwikkeling, schetst hij. “Er wordt wereldwijd veel onderzoek gedaan naar reanimatie. Het onderzoek van mij en mijn collega’s richt zich in de eerste plaats op het gebruik van AED’s, als belangrijk hulpmiddel bij het normaliseren van een verstoord hartritme. Daarbij gaat het onder meer over de vraag hoe we ervoor kunnen zorgen dat het aantal AED’s in de publieke ruimte omhoog gaat. Ook onderzoeken we, samen met de Universiteit Twente, de mogelijkheden om de technische functionaliteit van AED’s te vergroten. Het zou bijvoorbeeld mooi zijn als een AED in de toekomst ook iets zou kunnen zeggen over de oorzaak van het verstoorde hartritme. De behandeling kan dan nog beter worden afgestemd op de individuele patiënt.”
Drempelverlagende app en VR-bril
Reanimatielessen vormen een ánder belangrijk aandachtsgebied binnen het onderzoek van Nas. Dat onderwerp bracht Nas en zijn collega’s deze zomer naar het Lowlands-festival in Biddinghuizen. Naast muziek, literatuur en film besteedt het drukbezochte festival – onder de noemer Lowlands Science – ook elk jaar de nodige aandacht aan wetenschap, schetst Nas. “Om bij het begin te beginnen: de Engelse Reanimatieraad ontwikkelde enkele jaren geleden een reanimatie-app voor smartphones. Aan de hand van die app zouden mensen met interesse in reanimatie op een laagdrempelige manier kennis kunnen nemen van reanimatietechnieken, zodat ze in geval van nood ook zouden kunnen ingrijpen zónder dat ze een speciale reanimatiecursus hebben gevolgd. Later werd aan deze app een toepassing op basis van virtual reality toegevoegd. Via een speciale VR-bril kunnen mensen oefenen met een realistisch scenario.”
De app en de bijbehorende VR-bril trokken de aandacht van Nas. “We vermoedden dat deze flink drempelverlagend zouden kunnen werken. Lang niet iedereen heeft zin in het volgen van een reanimatiecursus, maar het doorlopen van een spoedcursus van twintig minuten via een app: dat lukt de meeste mensen waarschijnlijk nog wel. Wij waren nieuwsgierig: zou een app er inderdaad voor kunnen zorgen dat mensen in kort tijdsbestek goed leren reanimeren?”
Bijzonder experiment
Met die vraag in de achterzak trok het Nijmeegse onderzoeksteam onder leiding van Nas naar het festivalterrein voor een bijzonder experiment. Festivalbezoekers die (op basis van vrijwilligheid) wilden deelnemen, werden random verdeeld in twee onderzoeksgroepen.
Meer eerste hulp
De ene groep kreeg een traditionele stoomcursus reanimeren voorgeschoteld, onder leiding van een instructeur en met een pop. De ándere groep kreeg les via de app en de VR-bril; zij doorliepen het bijbehorende scenario en oefenden de borstcompressie op een kussen. Na het doorlopen van een van deze twee trajecten legden álle deelnemers hetzelfde examen af, onder leiding van een examinator die niet wist welke voorbereiding iemand had gehad. De centrale vraag: welke groep presteert beter? Maakt het voor de kwaliteit van de reanimatie uit welke voorbereiding iemand heeft gehad?
Realistisch karakter
Over de exacte uitkomsten kan Nas – die de definitieve resultaten op moment van schrijven nog moet presenteren op een wetenschappelijk congres in de VS – geen mededelingen doen. “Wat ik wél kan zeggen, is dat de kleine 400 deelnemers over de gehele linie goed gepresteerd hebben. Ook waren mensen die het trainingsprogramma via de app doorliepen enthousiast over de VR-dimensie.” Vooral het realistische karakter ervan sprak deelnemers aan, constateert Nas. “Via de VR-bril doorloop je via filmbeelden een scenario waarbij een van je voetballende vrienden plotseling onwel wordt en neervalt. Aan jou de taak om binnen dat scenario steeds opnieuw keuzes te maken. Ren je meteen naar het slachtoffer, of kijk je eerst of er geen gevaar is? Bel je meteen een ambulance, of wacht je het eerst nog even af? Ondertussen zijn er ook mensen die bijvoorbeeld tegen je zeggen dat je niet moet reanimeren, omdat het slachtoffer dan een rib kan breken. Laat je je daardoor afleiden? De context is bij een reanimatie enorm bepalend voor het verloop ervan. De VR-bril zorgt ervoor dat je echt in het scenario zit, met alle keuzemogelijkheden, twijfels en stress die daarbij komen kijken. Net als in het echt.” Uiteindelijk oefenen de app-gebruikers borstcompressies op een kussen. Dat er in dit geval werd gekozen voor een kussen in plaats van een pop, is volgens Nas logisch. “Thuis heb je immers doorgaans ook geen pop voorhanden, maar normaal gesproken wel een kussen. Door ook in dit experiment te kiezen voor een kussen, bleven we zo dicht mogelijk bij de realiteit.”
Nuttige aanvulling
Al met al lijkt het erop dat trainen via een VR-bril in elk geval een nuttige aanvulling kan zijn op een reguliere reanimatiecursus. Dat is ook voor de bhv-wereld goed om te weten, denkt Nas. “Vooropgesteld: ik denk dat een cursus onder leiding van een goede instructeur onvervangbaar is. Een instructeur kan voortdurend bijsturen en precies aangeven waar je jezelf nog kunt of moet verbeteren. Maar, zo blijkt uit onderzoek: kennis vervaagt snel.
“Reanimatie is een van de weinige medische gebieden waarop leken écht het verschil kunnen maken”
Joris Nas
Doorgaans zijn de in een cursus opgedane vaardigheden na een halfjaar alweer enigszins weggezakt. In zo’n geval kan een korte opfriscursus via een VR-scenario denk ik een goed middel zijn om, vanuit de basis die je al hebt, je vaardigheden op peil te houden. Zo bezien vullen cursus en app elkaar goed aan. En dat is goed nieuws, zeker als je bedenkt dat er in de bhv-wereld steeds meer aandacht is voor het belang van regelmatig herhalen en oefenen.”
Verschil maken
Sowieso is het enorm belangrijk dat mensen leren reanimeren, benadrukt Nas. “Wat reanimatie uitzonderlijk maakt, is dat dit een van de weinige medische gebieden is waarop leken écht het verschil kunnen maken – veel meer nog dan een arts. Als iemand thuis, op straat, in een bedrijf of op school een hartstilstand krijgt, is het immers belangrijk dat er zo snel mogelijk ingegrepen wordt. Als er dan snel iemand bij is met kennis van reanimatie en het gebruik van een AED, wordt de overlevingskans stukken groter dan als dat niet gebeurt. In een ziekenhuis ben je vaak te laat en loop je soms achter de feiten aan; op straat, dáár wordt het meeste verschil gemaakt. Juist daarom zijn reanimatiecursussen zo belangrijk. Als een app ervoor kan zorgen dat mensen nóg beter zijn voorbereid op situaties waarin het er echt om gaat, dan kun je dat denk ik alleen maar toejuichen.” JP//
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Veiligheid 79, vierde kwartaal 2019
