Sinds november 2019 is Jurgen Hoekstra voorzitter van de Stichting Veiligheid Voorop. Het gelijknamige programma heeft als doel de veiligheidscultuur en de veiligheidsprestaties van brzo-bedrijven in de (petro)chemische industrie te verbeteren. Koos Pulleman (directeur NIBHV) besprak met de vicepresident Benelux BASF & managing director BASF Nederland waar de sector momenteel staat en vroeg hem naar zijn ambities als voorzitter.
“Ik was een keer op bezoek bij een chemische fabriek in Qatar. Terwijl ik zat te wachten toonde een tv-scherm een foto van een gezin, met eronder de volgende tekst: ‘Wij zijn de familie van werknemer X en wij willen dat jullie ervoor zorgen dat hij vanavond weer veilig thuiskomt.’” Voor Jurgen Hoekstra is dit voorbeeld één van de momenten in zijn carrière waarop het belang van veiligheid bij hem binnenkwam. Hij vervolgt: “Dat was een aha-moment waarop voor mij echt het kwartje viel als het gaat om veiligheid, met name het menselijke aspect ervan. Want veiligheid draait voor mij niet alleen om key performance indicators (KPI’s) of procedures, maar vooral om mensen. In alles wat ik doe komt dat steeds weer terug en daarmee bezig zijn geeft mij veel energie.”
“Veiligheid begint met leiderschap”
Jurgen Hoekstra
Veiligheid nu heel gewoon
Ondanks het feit dat Hoekstra geen chemicus is, is hij inmiddels ruim 32 jaar werkzaam in de sector. Hoekstra: “Aan het begin van mijn carrière was de chemie een erg aantrekkelijke branche met veel mogelijkheden, ook voor niet-chemici.” Die carrière voerde hem vervolgens langs talrijke productielocaties in verschillende landen. In 2018 keerde hij terug naar Nederland, waar hij verantwoordelijk werd voor de Benelux activiteiten en locaties van BASF.
Veiligheid was voor Hoekstra al die jaren van groot belang en is dat in zijn huidige functie meer dan ooit, zo blijkt als hij vertelt dat hij elke vergadering begint met dit onderwerp. “Ik vind het mijn verantwoordelijkheid dat elke meeting begint met safety, altijd! Dit moment is nu heel gewoon geworden binnen onze organisatie.”
Transparantie bereiken
Dit duidelijke statement maakt nieuwsgierig hoe veiligheid verder wordt vormgegeven bij BASF. Hoekstra: “We hebben veel verschillende vestigingen, met sterk uiteenlopende activiteiten. Het betreft vaak acquisities, waardoor we te maken hebben met verschillende veiligheidsculturen. De uitdaging die wij daardoor steeds hebben is, om naast onze EHS policies en standaarden, een basiscultuur te creëren voor alle vestigingen. Die basis is dat we een incident analyseren en vervolgens oplossingen bedenken om herhaling te voorkomen. Maar inmiddels willen we ook de volgende stap zetten, waarbij we verder proberen te kijken dan alleen het voorkomen van incidenten. Daarom wil ik dat iedereen – niet alleen de safetymanager of de site director – veel actiever meedenkt over veiligheid. Meedenken over hoe je risico’s kunt inschatten en welke maatregelen je vooraf kunt nemen. Maar ik wil ook dat medewerkers alles durven te melden om zo meer transparantie te bereiken.”
Ter illustratie vertelt Hoekstra over een BASF fabriek waar de veiligheidsprocedures goed zijn geregeld. “Tijdens een vergadering op deze site toen ik op bedrijfsbezoek was, presenteerden twee operators – Harry en Bart – aan ons een lijst met (mogelijke) shortcuts die zij zelf hadden geïnventariseerd. Dat heeft veel indruk op mij gemaakt. Dat ze hier zelf mee aan de slag gegaan zijn en dat vervolgens in deze vergadering durfden te presenteren, daar werd ik heel blij van. Dat is de cultuur die ik ambieer binnen BASF. Een open cultuur, waarin mensen niet bang zijn om zoiets aan het management te vertellen. Maar ook wij moeten hard werken om binnen de gehele organisatie deze ‘just culture’ te realiseren.”
Passie voor veiligheid
Uit alles blijkt Hoekstra’s dagelijkse betrokkenheid bij veiligheid. Dus toen hem in 2019 gevraagd werd om het voorzittersstokje van Veiligheid Voorop over te nemen van Anton van Beek, hoefde hij niet lang na te denken. “Ik heb dat met veel plezier gedaan, want ik wil mijn passie voor veiligheid delen met de rest van de keten.”
In het verlengde daarvan ligt zijn belangrijkste ambitie als voorzitter, namelijk kennis over veiligheid delen. “Grote bedrijven als Dow, Shell en BASF hebben heel veel kennis in huis. Maar kleinere bedrijven en contractors in de keten hebben daar vaak de middelen niet voor. Daarom wil ik als voorzitter mensen in de keten met elkaar verbinden om ze vervolgens actief kennis met elkaar te laten delen. Iedereen is het hiermee eens, maar ik vind dat het aan dat laatste nog steeds wel schort.”
Kenniscentrum
Een belangrijke schakel voor de oplossing van dit probleem is het vorig jaar ingerichte kenniscentrum van Safety Delta Nederland. Hoekstra legt uit: “Safety Delta Nederland is mede door de stichting Veiligheid Voorop opgericht, als onderdeel van het programma Duurzame Veiligheid 2030. De organisatie is vormgegeven volgens het Triple Helix Model, waarin overheid, bedrijfsleven en onderwijs & wetenschap samenwerken. Het kenniscentrum is een platform waar kennisontwikkeling, kennisopbouw en kennisuitwisseling op het gebied van veiligheid in brede zin kan plaatsvinden. Daarmee luiden we een nieuwe fase in voor Veiligheid Voorop, waarin we over schuttingen heen gaan kijken en proactief kennis gaan delen. Niet alleen met andere bedrijven maar ook met de inspectie, bijvoorbeeld over ‘near misses’. En dat alles is gebaseerd op wederzijds vertrouwen.”
‘Dare to care’
Het nieuwe kenniscentrum is wat Hoekstra betreft een goed voorbeeld van commitment voor veiligheid vanuit de sector. “Zelfs in deze lastige tijd hebben we bedrijven bereid gevonden om hier de komende drie jaar geld voor vrij te maken. Ik heb mijn collega-bestuurders van andere bedrijven hier direct op aangesproken, omdat we zo laten zien dat we veiligheid belangrijk vinden. Daarmee sluiten we bovendien aan op het ‘dare to care’ principe van Veiligheid Voorop dat onder andere vraagt om leiderschap dat erkent dat niet alles perfect is, maar wel zegt ‘I care about you’. Als leiders dat doen, dan gaan we uiteindelijk het verschil maken.”
Op weg naar 2030
De sector heeft de afgelopen jaren enorme stappen vooruit gezet en staat er vandaag de dag goed voor als het gaat om veiligheid, daarover is volgens Hoekstra geen twijfel mogelijk. “Uit onderzoek is gebleken dat de vaak tientallen jaren oude assets op orde zijn, omdat er veel is geïnvesteerd in vernieuwingen. Bovendien is veiligheid goed verankerd in de processen en is ook de veiligheidscultuur verbeterd.”
Desalniettemin blijven er voldoende uitdagingen. Vooral als het gaat om de veiligheidscultuur is er in de ogen van een kritische Hoekstra de komende jaren nog wel een slag te maken. “Mijn hoop is dat we stappen zullen zetten richting ‘just culture’. Maar ook dat het besef nog verder zal groeien dat veiligheid aan de top begint en niet alleen de verantwoordelijkheid is van de safety-afdeling. Er zijn bedrijven die al zover zijn, maar ook bedrijven die hierbij moeten worden geholpen. Voor die laatste groep ontwikkelen we momenteel vanuit Veiligheid Voorop tools waarmee ze hun cultuur kunnen meten en managementopleidingen om te komen tot betrokken leiderschap. Uiteindelijk moet dit resulteren in een transparante sector en willen we uitkomen bij het ‘dare to care’ principe.” Afsluitend spreekt Hoekstra de verwachting uit dat als gevolg van de verdergaande digitalisering de chemie er in het jaar 2030 heel anders uit zal zien. “Er zal op een andere manier worden geproduceerd en de factor mens – toch een risico als het gaat om veiligheid – wordt minder belangrijk. Digitalisering gaat ervoor zorgen dat we met de ‘big data’ uit het productieproces beter kunnen inschatten waar en wanneer onderhoud of vervanging nodig is. Die voorspellende waarde van ‘big data’ kunnen we gebruiken om problemen voor te zijn, wat de veiligheid ten goede zal komen.” AdK//
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Veiligheid 84, eerste kwartaal 2021
