Verschuivende inzichten op het gebied van brandbestrijding en ontruimen leidden enkele jaren geleden tot aanpassing van de door NIBHV ontwikkelde bhv-basisopleiding. In lijn daarmee is nu ook de instructeursopleiding aangepast. Wat is er precies veranderd? En: wat vindt de doelgroep van de aanpassingen?
De inzichten rondom brandbestrijding zijn de afgelopen jaren veranderd. Enkele jaren geleden publiceerde NIBHV daarom het kennisdocument ‘Bewust omgaan met (brand)risico’s (Bobr)’, waarin een nieuwe methode om de brandveiligheid binnen een organisatie te analyseren wordt omschreven.
De uitkomsten van die analyse vormen vervolgens de basis voor de brandbestrijding door de bedrijfshulpverlening, vertelt Renske Wigmore, adviseur Ontwikkeling & Advies bij NIBHV. “De nadruk bij brandbestrijding ligt tegenwoordig veel meer op maatwerk, op basis van de specifieke context van een brandincident. In welke omgeving staat het gebouw? Het maakt voor de brandbestrijding immers nogal verschil of een pand in een woonwijk staat of in een bosrijke omgeving. Ook maakt het voor de ontruiming uit welke mensen zich in het pand bevinden. Kantoorwerkers zijn doorgaans wel zelfredzaam in het geval van een calamiteit, maar een bewoner van een verpleegtehuis is dat vaak niet. En zijn er bijvoorbeeld veel elektrische apparaten aanwezig, of gaat het om een pand waar bijvoorbeeld papier of hout is opgeslagen? De brandkenmerken en de manier van blussen zijn in die gevallen heel anders. Ten slotte benadrukt de brandweer tegenwoordig, veel meer dan vroeger, de gevaren en risico’s van rook. Ook die inzichten zijn in het handboek en in de nieuwe analysemethode verwerkt.”
Nieuw handelingsperspectief
In lijn met deze veranderde inzichten bood het kennisdocument enkele jaren geleden een nieuw handelingsperspectief voor bedrijfshulpverleners, schetst Wigmore. “Veel meer dan vroeger draait brandbestrijding tegenwoordig om bedrijfsspecifieke scenario’s. Die scenario’s zorgen ervoor dat je als bhv effectiever en veiliger kunt ingrijpen, met inachtneming van alle relevante specifieke omgevingsfactoren.”
Al met al heeft ‘Bobr’ behoorlijk wat gevolgen gehad voor de manier waarop de bhv omgaat met brand. Niet voor niets paste NIBHV in 2019 de Basiscursus bhv aan op basis van de laatste inzichten uit de handreiking. Bhv’ers in spe leren tegenwoordig om op een andere manier naar hun handelen te kijken, schetst Wigmore. “Bij de bestrijding van brand door de bhv lag de nadruk lange tijd vooral op concrete vaardigheden. Hoe bestrijd je een brand? En hoe kun je een gebouw zo snel mogelijk ontruimen? Tegenwoordig nemen cursisten – geheel in de geest van de handreiking – de omgeving mee in hun afwegingen rondom de brandbestrijding. Want met alleen algemene vaardigheden kom je misschien een heel eind, maar juist de specifieke context bepaalt onder de streep je concrete aanpak.”
Boven de stof staan
Die nieuwe benadering en die andere invulling van de basiscursus vraagt uiteraard ook iets van de instructeur, vervolgt Wigmore. “Als instructeur moet je hierin meegaan. Om als instructeur zelf ‘boven de stof’ te staan, zul je de uitgangspunten van Bobr ook echt moeten doorgronden. Alleen dan kun je je cursisten hierin goed meenemen.” Om die reden werkte NIBHV, in nauwe samenwerking met de veiligheidsopleiders, de afgelopen twee jaar aan een vernieuwde instructeursopleiding. Binnen de vernieuwde opzet zijn alle inzichten uit de handreiking en de vernieuwde basisopleiding verwerkt, vertelt Wigmore. “We zijn kritisch gaan kijken naar de inhoud van de instructeursopleiding. Waar zou die – in lijn met de nieuwe Basis bhv-cursus – moeten worden aangepast?”
Table-top
De inhoud van zowel het cursusgedeelte als van het afsluitende examen is nu vernieuwd. Wigmore: “Uiteraard besteden we in de nieuwe instructeursopleiding veel aandacht aan de inzichten vanuit Bobr. Wat betekent dit voor de dagelijkse bhv-praktijk? Bij het onderdeel Brandbestrijding keert een aantal aspecten van Bobr nadrukkelijk terug. Zo is er in de basisopleiding voor bhv’ers veel aandacht voor de zogenoemde table-top oefening, waarbij bhv’ers in spe ‘droog’ oefenen met ontruimen door een plattegrond van de afdeling of het pand te bestuderen. Hoe zou een incident kunnen verlopen? En wat moet er bij brand precies gebeuren om iedereen op tijd in veiligheid te brengen? De table-top blijkt een goed instrument om bedrijfsspecifieke scenario’s ‘na te spelen’ en procedures en instructies door te nemen. Weten alle betrokkenen wat er van hen verwacht wordt en wat ze moeten doen bij een incident? Binnen de instructeursopleiding leren instructeurs hoe ze de inzichten van Bobr op een goede manier kunnen vertalen naar hun lesmateriaal en instructies rondom de table-top oefening.”
Uiteraard besteden we in de nieuwe instructeursopleiding veel aandacht aan de inzichten vanuit Bobr
Ook tijdens het afsluitende examen krijgen de instructeurs uiteraard vragen voorgeschoteld over Bobr, vertelt Wigmore. “In de kennis- en ervaringstoets komt een aantal aspecten van Bobr terug. Op die manier weten we zeker dat de instructeur in staat is om de materie goed over te brengen op zijn of haar cursisten.”
Pilot
De afgelopen tijd werd de nieuwe opzet van de instructeursopleiding en het examen getest bij de vier opleiders die deze opleiding verzorgen. Dat leverde vanzelfsprekend nieuwe inzichten op, schetst Wigmore. “Al aan het begin van het hele proces van aanpassen hebben we de vraag gesteld aan de opleiders welke ideeën zij hierbij hadden. Die wensen en suggesties hebben we verwerkt in een eerste opzet, die we vervolgens – in overleg met de examinatoren van de opleiders – steeds verder hebben aangescherpt. Met die versie zijn we vervolgens een pilot ingegaan, waarbij alle vier de opleiders hebben proefgedraaid met de nieuwe opzet van de instructeursopleiding.”
Groeiend enthousiasme
De reacties van de cursist-instructeurs waren over het algemeen behoorlijk positief, vertelt Wigmore. “Ze vonden Bobr hele interessante materie om mee te werken. Deze methode dwingt je, om aan de hand van scenario’s, een incident te analyseren. Bobr blijft niet beperkt tot één afgebakend onderdeel; het is echt een nieuwe visie op brandveiligheid en brandbestrijding, die er zoals gezegd voor zorgt dat de bhv veel meer rekening houdt met de specifieke context. Als de instructeurs eenmaal doorhadden hoe dat precies werkt en wat de mogelijkheden zijn, zag je hun enthousiasme steeds verder groeien. Dat enthousiasme vormt dan weer de basis voor het op een goede manier kunnen overbrengen van deze visie op de bhv-cursisten.”
Natuurlijk zijn er op detailniveau zeker nog verbeteringen mogelijk, benadrukt Wigmore. “Zo hadden sommige opleiders nog wat moeite met het op een goede manier omzetten van de les- en leerstof. De ervaringen en feedback uit de pilotfase gebruik we op dit moment om de instructeursopleiding steeds verder aan te scherpen. Vanaf dit najaar gaan de opleiders de aangepaste opleiding structureel aanbieden aan bhv-instructeurs. Zodat zij de inzichten uit Bobr zo goed mogelijk kunnen overdragen op hun cursisten, voor een optimale brandbestrijding en ontruiming in de praktijk.” JP//
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Veiligheid 85, derde kwartaal 2021
