Het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC+) gaat zijn calamiteitenorganisatie herinrichten. Specialistische teams met op de risico’s toegesneden uitrusting en beschermingsmiddelen zijn een van de elementen in de professionalisering van de organisatie. Het MUMC+ sluit met dit vernieuwingsproces aan bij het concept first responder bedrijfsnoodorganisatie, dat samen met bhv-opleider Acaleph op maat wordt gemaakt voor het Maastrichtse academisch ziekenhuis.
Het Maastricht UMC+ is het grootste ziekenhuis in Zuid-Nederland, met een gebouwencomplex van 240.000 vierkante meter, 715 bedden, jaarlijks 450.000 poliklinische bezoeken en circa 7000 medewerkers, verdeeld over de hoofdlocatie in Maastricht-Zuid en 16 buitenlocaties in de regio. Het ziekenhuis fungeert ook als traumacentrum voor Zuid-Nederland in het landelijke traumazorgnetwerk.
Brandveilig
Daniël van Keulen, stafadviseur bedrijfsveiligheid en Hoofd bhv, noemt het MUMC+ een van de meest brandveilige ziekenhuizen van Zuid-Nederland, dankzij een forse investering in installatietechnische en bouwkundige preventie. Een groot deel van het MUMC+ is voorzien van sprinkler en de installatie wordt in de toekomst nog verder uitgebreid. Brand is dus niet het belangrijkste aandachtspunt voor directie en management.
“Bij de herijking van de calamiteitenorganisatie ligt de focus meer op andere crisis- en incidenttypen”, aldus Van Keulen. “Zoals CBRN-incidenten, uitval van stroom of ICT waardoor de bedrijfsvoering verstoord kan raken, en wateroverlast. Vorig jaar juli moesten we onze crisismanagement- en calamiteitenorganisatie nog volledig optuigen door de hoogwaterdreiging vanuit de Maas. Ook onze bhv-organisatie moest met man en macht aan de slag om met nooddijken van zandzakken van het MUMC+ een ‘vesting tegen het water’ te maken. Hoewel het water uiteindelijk niet zo hoog kwam dat we er last van hadden, hebben we er wel veel van geleerd.”
Door de brandwerende voorzieningen binnen het ziekenhuis is ervoor gekozen de primaire taken voor de bedrijfsnoodorganisatie te leggen in de ontruiming bij een brandmelding.
Uitsluitend het blussen van beginnende brandjes met kleine blusmiddelen wordt getraind. Als een brand al niet wordt beperkt door de preventieve voorzieningen en geblust door de sprinkler, laat het ziekenhuis de respons voor dit type incidenten volledig over aan de brandweer van Maastricht, die met haar kazerne op minder dan vier minuten rijafstand is gevestigd.
Professionaliseringsproces
Van Keulen is sinds 1 januari 2021 in functie als verantwoordelijke voor de calamiteitenorganisatie en bhv en is trekker voor het professionaliseringsproces dat de komend anderhalf jaar gestalte moet krijgen. Hij heeft 240 bedrijfshulpverleners onder zijn hoede en is ook verantwoordelijk voor het opleiden, trainen en oefenen (OTO) van alle overige medewerkers voor hun afdelingsspecifieke rol in de calamiteitenorganisatie.
“De centrale bhv-organisatie van 240 leden treedt ziekenhuisbreed op bij alle incidenttypen en ondersteunt ook bij ontruiming. Daarnaast kennen we lokale calamiteitenteams, waarin kennis van de diverse zorgafdelingen zit. Zoals de operatiekamers, intensive care en dialyse. Die lokale teams zijn vooral gericht op ontruiming. Dan is heel specifieke kennis nodig om patiënten op een verantwoorde manier in veiligheid te brengen. Je kunt bijvoorbeeld patiënten die aan een complexe hart-longmachine of aan de dialyse liggen, niet simpelweg even loskoppelen en wegrijden. Welke noodzakelijke apparatuur moet dan mee? Die kennis is te specialistisch voor een centrale bhv-organisatie; de kennis moet echt uit het zorgproces komen om een ontruiming van zo’n gevoelige ziekenhuisfunctie in goede banen te leiden en de patiëntveiligheid te waarborgen. Daarom is de norm dat 60 tot 70 procent van de medewerkers van alle zorgafdelingen frequent een gerichte ontruimingstraining volgt. In werkelijkheid halen we echter bijna honderd procent deelname, met het zwaartepunt in de high care-afdelingen waar de meest kwetsbare patiënten liggen.”
Bhv-plus
Van Keulen noemt voorbeelden van incidenten die zich in de ziekenhuisomgeving kunnen voordoen. Met stip bovenaan: incidenten met chemische of radioactieve stoffen, maar ook verstoring van het zorgproces door uitval van elektriciteit of ICT of andere technische storingen in infrastructuur. “De ziekenhuisomgeving is heel complex en het gaat om grote belangen van patiënt- en personeelsveiligheid. Een standaard bhv-organisatie is daarom niet toegesneden op het specifieke risicoprofiel van de ziekenhuispraktijk. Daarom functioneert bij ons een bhv-plus organisatie, met aanvullende taken die bhv-organisaties in de kantooromgeving niet kennen. Zo hebben we onder andere eigen chemiepakken voor het optreden bij CBRN-incidenten. Nu willen we onze organisatie nog meer risicogericht gaan inrichten volgens aantoonbare en toetsbare kwaliteitsnormen.”
First responder bno-concept
Om zich door collega’s te laten informeren over de opzet van hun noodorganisatie bezocht Van Keulen andere grote ziekenhuizen in het land. Sommige collega-ziekenhuizen hebben een vorm van bedrijfsbrandweer, andere hebben een bhv-organisatie of een plusvariant. In overleg met de opleider en NIBHV kwam het Maastricht UMC+ tot de conclusie dat het first responder bno-concept het best aansluit bij de behoefte.
Van Keulen heeft het plan voor het upgraden van de calamiteitenorganisatie besproken met directie en bestuur van het Maastricht UMC+ en daar is men enthousiast over het plan. Een goed functionerende calamiteitenorganisatie met goed getrainde crisismanagers en bedrijfshulpverleners is immers een voorwaarde om incidenten doeltreffend aan te pakken en de gevolgen voor de bedrijfsvoering en kritische zorgprocessen zo klein mogelijk te houden.
Risico-inventarisatie en -evaluatie
De eerste stappen voor de upgrade kunnen nu worden gezet. Recent heeft het MUMC+ een risico-inventarisatie en -evaluatie uitgevoerd om het risicoprofiel en de reële scenario’s op een rij te zetten. Die inventarisatie is de basis, die nu moet worden vertaald in concrete scenario’s, taken, een opleidingsprofiel, opleiding en training van de noodorganisatie en aanschaf van de voor de onderscheiden scenario’s benodigde materialen en uitrusting.”
Specialistische teams
De structuur die Van Keulen voor ogen staat is een risicogerichte centrale responsorganisatie volgens het model van first responder bno, met specialistische teams voor te onderscheiden scenario’s die hoog scoren in de risico-inventarisatie. Naar een voorlopig ontwerp voor een nieuwe organisatie, zullen circa 40 van de 240 interne hulpverleners worden opgeleid tot specialist voor te benoemen relevante incidentscenario’s. Zo komt er een CBRN-team, dat wordt getraind en uitgerust voor de eerste respons bij incidenten met gevaarlijke stoffen. Onderzocht wordt of deze specialisten ook een rol kunnen spelen bij de acute opvang van patiënten met CBRN-besmetting op de Spoedeisende Eerste Hulp (SEH).
Van Keulen: “We beschikken al over kennis en materialen voor het optreden bij incidenten met gevaarlijke stoffen. De opgewaardeerde noodorganisatie moet kleinere CBRN-incidenten zelfstandig kunnen oplossen. Omdat de interne calamiteitenorganisatie van het ziekenhuis ook een rol speelt bij opschaling van de zorg in het kader van het ‘ziekenhuis rampenopvangplan’ (Zirop) en opname van mensen met een CBRN-besmetting, is het team met extra kennis en uitrusting ook voor die taak beter inzetbaar. Zo willen we de huidige chemiepakken vervangen door een nieuw type chemieoverall voor eenmalig gebruik met een andere vorm van adembescherming. Nu gebruiken we een gelaatsmasker met filterbus, terwijl de nieuw voorziene pakken een ingebouwde luchtfilter hebben, die schadelijke stoffen uit de lucht filtert.”
Een ander specialisme wordt gericht op het bestrijden van wateroverlast, waarvoor de bedrijfsnoodorganisatie de beschikking heeft over onder andere afdichtingsmaterialen, pompen en plastic om kwetsbare apparatuur te beschermen. Alle materialen voor de twee scenario’s met potentieel grote impact zijn in de bhv-ruimte van het ziekenhuis opgeslagen in rolkarren. Dat logistieke systeem verandert niet bij de vernieuwing.
Opleiding en training
Van Keulen verwacht onder ideale omstandigheden circa anderhalf jaar nodig te hebben om de huidige bhv-plus organisatie om te bouwen tot een risicogericht first responder bno team. Maar omdat de materie voor zowel het MUMC als voor de opleider nieuw is, vindt hij het lastig om een harde datum te noemen wanneer de nieuwe organisatie een feit moet zijn.
De eerste training voor het werken met chemiepakken heeft al plaatsgevonden onder auspiciën van het specialistisch opleidingsbureau Hazmeds. Ondertussen worden ook met de eigen opleider van MUMC+, Acaleph, de eerste plannen opgesteld voor de opleiding en training van de bedrijfshulpverleners. De bedoeling is, net zoals dat ook bij eerdere projecten onder de noemer FiRe bno is gebeurd, de noodorganisatie en de opleider gelijktijdig te certificeren als het project is voltooid.
Vernieuwing andere onderdelen
Naast de komst van een first responder bno-team, vernieuwt het MUMC+ ook andere onderdelen van haar calamiteitenorganisatie. Zo leerde het ziekenhuis tijdens de hoogwatersituatie van 2021 dat verkeersregeling rond het ziekenhuis in een situatie van afgezette wegen en omleidingen wezenlijk is voor het waarborgen van bereikbaarheid en toegankelijkheid voor bezoekers en ambulances. Verkeersregelaars bleken echter niet of nauwelijks beschikbaar door het grote beroep dat elders in Limburg rond overstroomde of ontruimde gebieden op hen werd gedaan. Het MUMC+ wil die functie daarom expliciet met eigen personeel toevoegen aan de calamiteitenorganisatie.
Verder wordt de alarmering van de nood- en calamiteitenorganisatie door de meldkamer van de bedrijfsbeveiliging vernieuwd. Tot dusver gebruikt het ziekenhuis hiervoor een pagersysteem, maar dat vergt veel onderhoud en is kostbaar. De pageralarmering zal daarom worden vervangen door een moderner alarmeringssysteem op basis van smartphones. RJ//
De transitie van bhv naar first responder bno in het MUMC+ wordt ondersteund door NIBHV met kennis en advies. Op een later moment zal op vakbladveiligheid.nl worden belicht hoe de nieuwe noodorganisatie gestalte heeft gekregen.
