Over de gevolgen van vuurwerkongevallen voor oogletsel zijn al jarenlang cijfers bekend. Tjeerd de Faber, gespecialiseerd in de behandeling van vuurwerkongevallen, houdt de ontwikkelingen nauwkeurig bij. Maar over oogletsels die ontstaan op de dagelijkse werkvloer zijn in veel beperktere mate actuele cijfers beschikbaar. Uit de meest recente rapportage uit het Letsel Informatie Systeem (LIS) van VeiligheidNL, die gaat over 2017, is alleen af te leiden dat vier procent van de arbeidsongevallen die leiden tot een bezoek aan de spoedeisende eerste hulp letsel aan de oogbol betreft.
Vier hoofdcategorieën trauma’s
Als het gaat om oogletsel, ziet De Faber duidelijke parallellen tussen de gevaren van vuurwerk en de risico’s op de werkvloer. “De trauma’s zijn heel divers en onder te brengen in vier hoofdcategorieën.
Het Oogziekenhuis als eindstation
Het Oogziekenhuis Rotterdam is het enige ziekenhuis in Nederland dat alles voor oogheelkunde onder één dak heeft. Het ziekenhuis, waar nu 36 oogartsen en 25 oogartsen in opleiding werken, is er al meer dan honderdvijftig jaar voor oogheelkundige zorg. Daarnaast vinden er onderzoeken en opleidingen plaats.
“Voor veel oogheelkundige aandoeningen is Het Oogziekenhuis Rotterdam het logische eindstation”, vertelt De Faber, die er al meer dan 34 jaar werkt. “In de regio Rotterdam komen veel patiënten met oogletsel direct naar ons toe, omdat we hier bekend staan als specialisten. In andere regio’s komen mensen met een acuut oogletsel doorgaans terecht in een algemeen ziekenhuis, waar de spoedeisende eerste hulp zo nodig een oogarts inschakelt.” Een belangrijk verschil met de oogklinieken in Nederland die zich nogal eens afficheren als ziekenhuizen is dat Het Oogziekenhuis Rotterdam oogheelkunde over de gehele breedte verzorgt. “Een kliniek legt doorgaans de focus op één soort operatie, zoals staar. Daarnaast is er in poliklinische instituten geen 24-uurs zorg, zoals in ziekenhuizen.”
Voor de artsen in Het Oogziekenhuis Rotterdam is het voor de acute zorg na een oogletsel niet essentieel om te weten of er sprake is van een bedrijfsongeval, maar ze kijken wel altijd goed naar de oorzaak en toedracht van het letsel. Ook op de lange termijn is aandacht voor de situatie op de werkvloer belangrijk, vindt De Faber. “Betrokkenen willen natuurlijk weten: wat kunnen we van een ongeval leren om herhaling te voorkomen? Voor de verzekering, bedrijfsarts en arbodienst speelt de letselschade een rol: wanneer is een slachtoffer in staat om weer te werken?”
Breng een slachtoffer met oogletsel zo snel mogelijk naar de spoedeisende eerste hulp
Schade snel beperken
Het belangrijkste is om na een ongeval aan het oog zo snel mogelijk de schade te beperken, drukt De Faber bhv’ers op het hart. “Als er een beschadiging is ontstaan, dan willen we deze zo snel mogelijk repareren. Daarom moeten mensen op de werkvloer zich goed bewust zijn van de signalen van letsel. Bijvoorbeeld: bij letsel door chemische stoffen moet het oog ter plekke snel gespoeld worden. Dat is essentieel om ernstige schade zoals blindheid te voorkomen. Bij een letsel door scherpe deeltjes van metaal is een goede diagnose nodig. We maken wel eens mee dat iemand het gevoel heeft dat er iets in het oog zit, van de huisarts een zalfje krijgt en na een week steeds slechter gaat zien. Dan blijkt er metaal in het oog te zitten, dat we met een operatie hadden moeten verwijderen.” Bhv’ers kunnen bijdragen aan een goed verloop van het behandeltraject door tijdig 1-1-2 in te schakelen en na te gaan welke werkzaamheden het slachtoffer uitvoerde toen het ongeval plaatsvond.
Over het algemeen is het devies van De Faber: breng een slachtoffer met oogletsel zo snel mogelijk naar de spoedeisende eerste hulp. “Het helpt als er veel mensen binnen een bedrijf een ehbo-cursus hebben gevolgd. Binnen de chemische industrie is er doorgaans ook veel aandacht voor de risico’s van chemisch letsel. Dan weten werknemers vaak zelf ook dat ze goed moeten spoelen als er een chemische stof in het oog komt, en dragen ze bij risicovolle werkzaamheden beschermende brillen. Het is belangrijk dat bhv’ers daarbij ook het goede voorbeeld geven.”
Misverstanden de wereld uit
“Mensen denken vaak: mij gebeurt niets”, zegt De Faber over een van de hardnekkige misverstanden over oogletsel. “Neem alleen al de bescherming van de ogen tijdens het werk. Een gewone bril beschermt meestal onvoldoende tegen stompe en scherpe voorwerpen. Integendeel, een kunststof lens breekt als je er een tik tegen krijgt en de splinters die daarbij vrijkomen, maken het oog kapot. Daarom zijn er brillen van polycarbonmaat voor mensen die werken in de bouw, en speciale brillen voor bijvoorbeeld lassers.”
Ook over contactlenzen bestaan nogal eens misverstanden: deze beschermen de ogen tegen chemische dampen, maar leveren onvoldoende bescherming tegen chemische stoffen en metaalsplinters. Een extra complicatie is dat een lens vaak moeilijk uit het oog is te verwijderen als er eenmaal letsel is opgetreden.
De Faber benadrukt verder dat er in veel werkomgevingen stoffen aanwezig zijn die ernstige gevolgen kunnen hebben voor het oog, zonder dat we ons daarvan bewust zijn. “Zuren en logen zijn bijna overal in huis. Denk aan ontvettende sprays en soda die bij de schoonmaak in keukens worden gebruikt. Zelfs afwasmachinetabletten en ontsmettende handgels kunnen bij contact met de ogen schadelijk zijn. We zijn vaak zonder dat we het weten met gevaarlijke stoffen bezig. LD//
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Veiligheid 81, derde kwartaal 2020
