Handreikingen om bhv’ers van Rijkswaterstaat gemotiveerd te houden
De hoofden bhv op het hoofdkantoor van Rijkswaterstaat in Utrecht signaleerden een verminderde opkomst bij bhv-oproepen. Dat was aanleiding om uit te zoeken waardoor dat kwam, vertelt Isabelle Blok, die vanuit de master Occupational Health Psychology aan de Universiteit Leiden met het onderzoek aan de slag ging. Tussen september 2019 en het voorjaar van 2020 deed ze een onderzoek naar de motivatie van bhv’ers in het pand in Westraven. “De centrale vraag was: welke factoren beïnvloeden de respons op een bhv-oproep? Het onderzoek combineerde een literatuurverkenning met diepte-interviews met bhv’ers, een online vragenlijst, een analyse van alle bhv-oproepen die plaatsvonden in 2019, en praktijktests.”
“Bhv is vrijwillig, maar niet vrijblijvend”
Isabelle Blok
Basis-bhv’ers versus allround-bhv’ers
“Bhv’ers die meer verantwoordelijkheid dragen, voelen zich ook meer betrokken en reageren vaker op een oproep”, zegt Blok over een van de belangrijke uitkomsten van het onderzoek. “Op het hoofdkantoor van Rijkswaterstaat zijn naast basis-bhv’ers die alleen levensreddend handelen ook allround-bhv’ers die tevens ehbo en brandbestrijding doen en ploegleiders actief. Zij worden aangestuurd door een hoofd bhv. Vooral onder de basis-bhv’ers was de opkomst relatief laag, wat in belangrijke mate te maken bleek te hebben met de betrokkenheid die ze ervaren en de training en begeleiding die ze krijgen. “Een van mijn adviezen op basis van het onderzoek was dan ook om basis-bhv’ers te ondersteunen om door te groeien naar een allround-functie en op die manier toe te werken naar een bestand met allrounders, ploegleiders en hoofden bhv.”
Dat advies is ter harte genomen, vertelt Tom Doppenberg, adviseur integraal veiligheidsmanagement bij Rijkswaterstaat, een van de vier hoofden bhv op de locatie Westraven en stagebegeleider van Blok. “We waren het er al snel over eens dat we het verschil tussen basis-bhv’ers en allrounders gaan uitfaseren. Verder ontdekten we door het onderzoek dat voor bhv’ers die de aanmelding en opleiding hebben doorlopen niet altijd duidelijk is dat ze na de officiële registratie ook daadwerkelijk worden ingezet – en daardoor twijfelen ze soms of ze op oproepen moeten reageren. Die twijfel gaan we wegnemen door het moment waarop een medewerker officieel bhv’er is geworden duidelijker te markeren.” Met de uitrol van een speciale app, die het risico vermindert dat een oproep over het hoofd wordt gezien of niet aankomt, wordt de praktische ondersteuning van bhv’ers verder verbeterd.
Waardering voor bhv’ers
Een andere aanbeveling van Blok: laat de waardering voor de bhv’ers duidelijk merken. “In de dagelijkse gang van zaken vergeten we misschien dat zij vrijwillig – vaak naast een forse werklast – belangrijke taken op zich nemen en collega’s in een moeilijke situatie direct terzijde staan. Sommige leidinggevenden weten niet eens dat een medewerker in hun team bhv’er is, en het onderwerp komt dan ook nauwelijks ter sprake in functioneringsgesprekken.”
In het onderzoek hebben de ondervraagde bhv’ers aangegeven dat ze erkenning en waardering vanuit de organisatie zeer op prijs stellen. Binnen het huidige team bij Rijkswaterstaat in Westraven zijn bhv’ers gemiddeld dertien jaar actief in de functie.
Blok: “Er is heel veel expertise in huis, die waardering verdient. Het kan om simpele dingen gaan, zoals een jaarlijks etentje voor alle bhv’ers op de locatie, of een interessante lezing. Dat zijn goede manieren om de intrinsieke motivatie te stimuleren – en trouwens ook om een gevoel van trots en een sterke teamspirit te creëren.”
Plan van aanpak
Rijkswaterstaat heeft na het onderzoek een plan van aanpak opgesteld om de aanbevelingen te implementeren op de locatie Westraven. De focus ligt op het uitfaseren van de basis-bhv’ers, het organiseren van teambuidingactiviteiten, en het verbeteren van de aanmeldings- en opstartprocessen voor nieuwe bhv’ers. Doppenberg: “We gaan bijvoorbeeld het gehele proces rond de aanmelding van nieuwe bhv’ers volgens een lean systematiek uitschrijven en zorgen dat we het inrichten als een goed geolied proces. Dat maakt het voor iedereen duidelijk wanneer de aanmeldprocedure en het opleidingstraject zijn afgerond en het dagelijkse werk als bhv’er begint.”
Samenwerking als speerpunt
Wat zijn de nieuwe inzichten uit het onderzoek waarmee ook andere organisaties de motivatie van een bhv-team kunnen verbeteren? Doppenberg benadrukt het belang van psychologisch kennis over de motivatie. “We ontdekten dankzij het onderzoek dat als bhv’ers zich zeker voelen dat ze een taak tot een goed einde kunnen brengen, ze eerder zullen reageren op een oproep. Als veiligheidsdeskundigen dachten we altijd dat het juist andersom was. We gingen ervan uit dat als een bhv’er een keer iets heftigs heeft meegemaakt, zoals een reanimatie, daarna de opkomst vermindert.” De training en opleiding van bhv’ers speelt hierin een belangrijke rol: een goede begeleiding geeft bhv’ers meer vertrouwen in hun kunnen en vergroot de actiebereidheid na een melding.
“Bhv is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Bij calamiteiten en ongelukken rekenen collega’s echt op je”, zegt Blok. “Het is heel belangrijk om dat gevoel van urgentie over te brengen en om bhv’ers te laten merken dat hun inzet echt gewaardeerd wordt. Dat kan door een handdruk van de leidinggevende, maar ook door teambuildingactiviteiten zoals lunchbijeenkomsten en gezamenlijke trainingen.” Doppenberg vult aan: “In de trainingen van bhv’ers van Rijkswaterstaat staat het thema samenwerken daarom nadrukkelijk op de agenda. Voor een groot kantoor zoals Westraven, waar normaal gesproken 2.500 mensen werken en bijna honderd bhv’ers actief zijn, is het extra belangrijk om te weten hoe je goed samenwerkt: hoe houd je de rust en het overzicht bij een calamiteit en maak je optimaal gebruik van elkaars sterke punten? De trainingen van Rijkswaterstaat zijn doorgaans landelijk, maar als je elkaar op gebouwniveau goed kent dan weet je bij een ernstige calamiteit precies welke bhv’er het beste inzetbaar is voor welke taak.”
Continue aandacht
De aandacht voor bhv is een continu aandachtspunt voor de gehele organisatie, concludeert Blok op basis van het onderzoek. “Dat betekent bijvoorbeeld: regelmatig trainen op locatie. Dat zorgt ervoor dat bhv’ers steeds actuele kennis hebben over de situatie, en laat de collega’s zien dat de bhv aanwezig en alert is.” LD//
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Veiligheid 81, derde kwartaal 2020