De techniek dient de mens, ook in noodsituaties. Die gedachte bracht een groep studenten van de TU Eindhoven tot het plan een drone te ontwikkelen, die zorginstanties kan ondersteunen bij ontruiming in geval van brand. Brandweer Brabant-Zuidoost en Joris Zorg uit Oirschot zien kansen voor dit unieke innovatieproject voor veiligheid. Zij werken samen met het ‘Blue Jay studententeam’ bij de doorontwikkeling van de gelijknamige drone tot een werkend prototype en de voorbereiding van een praktijkproef.
Vreemd is het idee van drone- of robothulp bij evacuatie niet. Robottechnologie wordt naar verwachting de komende jaren meer en meer ingezet voor ondersteunende zorgtaken in zorg- en verpleeghuizen. Soortgelijke onbemande technologie kan wellicht ook in noodsituaties zijn diensten bewijzen. Het Blue Jay-team van de TU Eindhoven werkt al zes jaar aan de ontwikkeling van drone-concepten met maatschappelijke meerwaarde. Anderhalf jaar geleden ging een nieuwe lichting studenten aan de slag met het plan om een drone te bouwen die zelfstandig kan reageren op een brandalarm en bewoners van verzorgingstehuizen vervolgens de weg naar buiten kan wijzen.
“We hoorden van de brandweer dat de personele bezetting in zorginstellingen op bepaalde momenten beperkt is”, vertelt Paul van Kuppevelt, teammanager van het Blue Jay team. “Daardoor kunnen bij een acute ontruiming te weinig verzorgenden/bhv’ers beschikbaar zijn om kwetsbare en minder zelfredzame personen in veiligheid te brengen. Dat veiligheidsknelpunt in de zorg triggerde ons. Wij onderzoeken in een meerjarige studie onder welke condities een zelfstandig opererende drone in zo’n situatie ondersteuning kan bieden. We zitten nog in de vroege experimentele fase, maar er is inmiddels een prototype, waarmee we op enig moment samen met de brandweer en Joris Zorg een praktijkproef willen gaan doen.”
Innovatiebehoefte
In de brandweersector worden drones en grondgebonden robots steeds meer toegepast voor verkenning, beeldvorming en uitvoerende taken op gevaarlijke locaties, weet Paul van Dooren, innovatieadviseur bij Brandweer Brabant-Zuidoost. “Toen we hoorden van het Blue Jay-initiatief, hebben we contact gelegd met het studententeam om de mogelijkheden voor samenwerking te verkennen. In de Brainportregio rond Eindhoven werken wetenschap, overheid en bedrijfsleven al in meerdere innovatieve veiligheidsprojecten samen. Het ontwikkelen van een drone als autonoom evacuatiehulpmiddel sluit aan op onze ambities voor veiligheidsinnovatie. Tegelijk hebben we onder de vlag van het programma ‘Geen nood bij brand’ ook korte lijnen met de zorgsector, met als doel zorginstellingen te helpen hun brandveiligheid te waarborgen. In dit project komen innovatie- en veiligheidsvraagstukken van de brandweer en de zorg samen.”
Dat de zorg voor met name hulpbehoevende en minder zelfredzame ouderen gebaat is bij innovatieve oplossingen, beaamt Manon Schreurs, arbo-adviseur bij Joris Zorg. De zorgorganisatie beschikt over één grote en vier kleinere zorglocaties in Oirschot en Eersel. “Vanwege de kwetsbaarheid en verminderde zelfredzaamheid van onze bewoners, investeren wij stevig in preventieve brandveiligheid en goede ontruimingsplannen. Maar daarbij lopen we wel tegen knelpunten aan. Op onze grote locatie zijn ’s nachts minimaal drie personeelsleden aanwezig, die bij incidenten als bhv’er kunnen ingrijpen en een ontruiming kunnen uitvoeren. Op de kleinere locaties is in de nachtelijke uren maar één verzorgende aanwezig. Die kan niet veel uitrichten in een acute noodsituatie bij brand en dan is het een ware uitdaging om alle mensen op tijd in veiligheid te brengen als ontruiming noodzakelijk is. Sommige van onze zorglocaties liggen midden in woonwijken, waar we in noodsituaties ‘s nachts kunnen rekenen op collega’s die geen dienst hebben maar wel in de buurt wonen. Maar het alarmeren van die extra handjes kost tijd. Wij zijn daarom zeer geïnteresseerd in innovatieve oplossingen, die kunnen helpen ons personeel in noodsituaties te ontlasten.”
Een drone laten vliegen in een gebouw is op zich niet zo ingewikkeld
Schreurs voegt eraan toe dat Joris Zorg de preventieve brandveiligheid, dankzij de samenwerking met de brandweer in het programma ‘Geen nood bij brand’ goed voor elkaar heeft, maar dat er altijd een restrisico blijft. Preventie kan niet alle risico’s honderd procent afdekken, dus kunnen zich situaties voordoen waarin ontruimen onvermijdelijk is. “De brandweer denkt hierin actief met ons mee. In het verleden kenden we de brandweer vooral als controlerende overheid die streng toetste of onze gebouwen wel aan de brandveiligheidsregels voldeden. Maar nu denkt zij als inhoudelijk adviseur met ons mee over het verbeteren van de brandveiligheid. De brandweer heeft ons ook verbonden met het Blue Jay-project. We willen graag meewerken aan de ontwikkeling van de drone en een praktijkproef om de werkzaamheid bij ontruiming te onderzoeken.”
Inspelen op emotie
Zo ver is het nog niet, benadrukken teammanager Van Kuppevelt en projectmanager Luuk Baltissen van het Blue Jay-team. Baltissen: “Een drone laten vliegen in een gebouw is op zich niet zo ingewikkeld, maar er moeten nog wel de nodige praktische vraagstukken worden opgelost. Zo moet de drone worden geactiveerd door het brandalarm en dan zelfstandig actie ondernemen door op verkenning te gaan op de locatie van de brandmelding, mensen in de gevarenzone te waarschuwen en te helpen bij ontvluchting. Daarbij komen nog heel veel technische details kijken. De koppeling met de brandmeldinstallatie hebben we inmiddels kunnen maken. Openstaande vraagstukken zijn hoe de drone zelfsluitende deuren die met het afgaan van het brandalarm dichtgaan weer kan openen voor zijn verkenning, en hoe hij op een goede manier kan communiceren met bewoners om de opdracht tot ontruiming over te brengen.”
Het idee achter de drone is volgens Van Kuppevelt dat een beeldschermpje op de drone een gezicht toont, een gesproken boodschap overdraagt en met pijlen de vluchtweg wijst. “In de fase waarin we nu zitten hebben we met medewerkers en bewoners van een van de zorglocaties van Joris Zorg om de tafel gezeten om te bespreken hoe mensen het liefst door een autonoom opererende drone benaderd zouden willen worden. De reactie van bewoners wordt namelijk voor een belangrijk deel bepaald door het aanzien en het gedrag van het apparaat. Geeft de drone de mensen vertrouwen of jaagt hij juist angst aan? Het gestileerde gezicht op het led-beeldscherm moet de juiste emotie uitstralen om mensen tot de juiste respons te bewegen. Het apparaat moet ook kunnen reageren op emoties van bewoners, bijvoorbeeld als ze angstig zijn en gerustgesteld moeten worden. We willen dat de drone een vriendelijke en geruststellende uitstraling heeft. Die vertaling van emoties en boodschappen naar een visuele interface gaan we de komende tijd maken. In 2022 hopen we zo ver te zijn dat we na overdracht aan een nieuw studententeam een feitelijke praktijkproef kunnen doen, om vast te stellen of de bedachte functionaliteiten van de evacuatiedrone werken zoals we hebben bedacht.”
Steun voor bhv
Als gevolg van de coronabeperkingen waren de mogelijkheden voor het Blue Jay-team om met de brandweer en Joris Zorg aan het project te werken beperkt. Contacten hebben vooral virtueel plaatsgevonden en het team heeft gewerkt aan het live ‘streamen’ van data en de ontwikkeling van een app voor bediening en informatie-uitwisseling met de drone. Op die ingeslagen weg gaan de partners vanaf nu de drone verder doorontwikkelen.
Mark Gijsels, adviseur Geen Nood bij Brand van Brandweer Brabant-Zuidoost, ziet in de drone niet alleen potentie voor de ondersteuning van ontruiming, maar ook voor informatievoorziening aan de brandweer en de bhv-organisatie. “De drone kan worden voorzien van camera’s en sensoren, waarmee hij zelfstandig de situatie rond de brandmelding in beeld kan brengen. Dat kan belangrijke input zijn voor de brandweer, maar zeker ook voor de bhv-organisatie om de besluitvorming over te ondernemen acties te onderbouwen. Je hebt als het ware een set extra oren en ogen in het gebouw.”
Arbo-adviseur Schreurs noemt als belangrijkste meerwaarde van een ondersteunende drone dat het apparaat autonoom zijn werk doet en dat geen extra handelingen van zorgpersoneel nodig zijn. “Onze mensen zijn al heel druk als in een noodgeval ontruimd moet worden. Elke hulp die ons personeel kan ontlasten en autonome steun kan geven bij de hulpverlening en ontruiming, is welkom.” RJ//
Dit artikel is oorspronkelijk gepubliceerd in Veiligheid 85, derde kwartaal 2021
