Iedereen heeft wel eens een ontruimingsoefening meegemaakt. Meestal op een moment dat je slecht uitkomt, zoals tijdens een belangrijke vergadering. Vaak ook is het een slecht bewaard geheim binnen de organisatie. Ten minste is zo’n oefening voor een organisatie een behoorlijke investering in de vorm van verloren arbeidstijd. De vraag is daarmee of oefenen voor evacueren een zinvolle investering is? Daarop zijn verschillende antwoorden mogelijk.
Het ene perspectief is dat voor mensen geldt dat een enkele keer instructie of oefening niet voldoende is om automatisch patronen in handelen te doorbreken. Wanneer er dus een echte brand is, zal nog steeds iedereen automatisch naar buiten gaan via de weg die hij of zij gekomen is. Een promovendus van mij, Margrethe Kobes, heeft dat nog eens heel fraai laten zien voor hotelgasten. Wanneer zij ’s nachts wakker worden gemaakt met de opdracht om zo snel mogelijk naar buiten te gaan, dan lopen ze in meerderheid langs nooduitgangen en door rook heen naar de receptie waar ze zijn binnenkomen. Het directe gevolg is dat een jaarlijkse ontruimingsoefening geen zin heeft als je daarmee denkt de gewone medewerker te instrueren.
Het andere perspectief is echter dat mensen in noodsituaties niet in paniek raken en daarom ook ‘gewoon’ naar de aanwijzingen van bedrijfshulpverleners luisteren. Belangrijke voorwaarde: die bhv’er moet dan wel helder communiceren. Dat betekent dat die bhv’er zeker regelmatig moet oefenen op zijn ontruimingskunsten. Die kunst gaat over communicatie maar ook over de keuze van een ontruimingsroute die bijvoorbeeld in hoogbouw contra-intuïtief kan zijn door niet direct helemaal naar beneden te vluchten, maar in een veilig compartiment te blijven. Regelmatig is dan net als in andere domeinen gebruikelijk ten minste drie keer per jaar.
Daarmee is wat mij betreft de opgave om na te denken over mogelijkheden om de bhv’er goed te oefenen zonder dat de hele organisatie daar onder moeten ‘lijden’.
Een hartenkreet van mij is tot slot om die verzamelplaatsbordjes nu eens in heel Nederland weg te halen. Niemand gaat in een noodsituatie daar staan wachten totdat… totdat wat eigenlijk?
Ira Helsloot is hoogleraar besturen van veiligheid aan de Radboud Universiteit Nijmegen en voorzitter van de stichting Crisislab.
