NIBHV-directeur Koos Pulleman kijkt graag in de keuken bij uiteenlopende bedrijven en instanties in Nederland om te kijken hoe zij hun interne veiligheid en bedrijfshulpverlening organiseren. Op 8 januari draaide hij een 24-uursdienst mee bij de luchthavenbrandweer op Amsterdam Airport Schiphol. Een boeiende dag vol ontdekkingen en ervaringen: “Het is bijna niet te bevatten hoe enorm omvangrijk en complex dit bedrijf is. Dat is echt een uitdaging, voor de brandweer, maar zeker ook voor de bedrijfshulpverleners.”
Koos Pulleman heeft een groot netwerk en zodoende korte lijnen. Al bij heel veel organisaties kwam hij mensen tegen die hij kende van zijn eerdere securitycarrière bij G4S. Zo ook Robert-Jan Ooteman, sinds september 2023 senior manager Fire Brigade & Crisis Safety Training op Amsterdam Airport Schiphol. ‘Brandweercommandant’ zou je dat kunnen noemen, maar binnen de complexe structuur van de nationale luchthaven is ook die functie ‘complex’.
Na een hernieuwde kennismaking en een rondleiding op de luchthaven in 2024 was een vervolgafspraak snel gemaakt. “Maar als je de luchthavenbrandweer goed wilt leren kennen, moet je eigenlijk een 24-uursdienst meedraaien met ons korps”, luidde de uitnodiging van oud-collega Ooteman. Dat was niet aan dovemansdoren gericht…
Direct een uitruk
Op 8 januari 2025 meldde Koos zich om half 8 ’s ochtends bij brandweerkazerne Sloten, het ‘hoofdkwartier’ van de luchthavenbrandweer. Daar werd hij toevertrouwd aan de zorgen van ploegchef Nico Langhout en werd hij tijdelijk onbezoldigd lid van de uitrukploeg. Al in de eerste tien minuten van zijn ‘dienst’ – er was amper tijd voor de kennismaking met de ploeg – was het raak. Een melding van een onwelwording in een vliegtuig, waarvoor de brandweer samen met de ambulancedienst van Schiphol uitrukte, voor eventuele reanimatie. Gelukkig liep het voor de patiënt goed af.
Tijdens deze eerste uitrukervaring zag Koos met eigen ogen hoe geolied alle schakels in de bedrijfsnoodorganisatie op Schiphol in elkaar grijpen: bhv’ers, brandweer, ambulancedienst, Koninklijke Marechaussee en cabinepersoneel. Snelle respons, strakke samenwerking en procedures, alles gericht op snelle en adequate hulpverlening én op het minimaliseren van de effecten van het incident op het operationele proces van de luchthaven. Het is die combinatie van hulpverlening en bedrijfscontinuïteit die de luchthavenbrandweer tot een cruciale steunpilaar van het luchthavenbedrijf maakt.
Schiphol is vergelijkbaar met grote stad
“Het is een relatief rustige dag op de luchthaven vandaag”, vertelt ploegchef Nico Langhout halverwege de 24-uursdienst. Er zijn vandaag ruim 1400 vliegbewegingen en de luchthaven verwerkt ruim 140.000 passagiers. “Op topdagen komen we ruim boven de 200.000. Met die aantallen en daarbij opgeteld de circa 70.000 medewerkers op Schiphol en honderden op het terrein gevestigde bedrijven, mag je Schiphol vergelijken met een grote stad.”
In die stad gebeurt alles wat ook in een ‘gewone’ stad gebeurt. “Zodat we als luchthavenbrandweer, samen met de andere veiligheidspartners, frequent in actie moeten komen voor zeer uiteenlopende noodsituaties. Van onwelwordingen en valpartijen tot verkeersongelukken op de wegen op het terrein tot brandmeldingen in gebouwen. En uiteraard nood- en incidentmeldingen vanuit vliegtuigen, die het primaire bestaansrecht vormen van de luchthavenbrandweer. Maar ons werkgebied omvat veel meer, zoals het 140.000 vierkante meter grote terminalcomplex, hangars, vrachtgebouwen en andere bedrijven, maar ook de rond de luchthaven gelegen snelwegen A4 en A9 en de Schipholtunnel.”
Responseisen zijn zeer hoog
Aan de luchthavenbrandweer worden zeer hoge responseisen gesteld, gericht op de vliegtuigbrandbestrijdingstaak die de basis is van het luchthavenkorps. Waar voor de basisbrandweerzorg op het luchthaventerrein de uitruk wordt verzorgd met een tweetal tankautospuiten, vergelijkbaar met die van de veiligheidsregio’s, staan voor de vliegtuigincidentbestrijding 13 robuuste ‘crashtenders’ paraat in drie brandweerkazernes, op strategische plaatsen langs het stelsel van start- en landingsbanen.
Elk van die blusreuzen, met een totaalgewicht van 48 ton, bevat 13.000 liter bluswater en 1600 liter schuimvormend middel. Moeten de crashtenders daadwerkelijk voor een vliegtuigbrand in actie komen, dan is die hoeveelheid binnen twee minuten verspoten en dan moet de brand uit zijn. Zoals geëist door de internationale air safety-organisatie EASA, om passagiers na een crash overlevingskansen te bieden.
Alles draait om snelheid
Nico Langhout: “Alles draait binnen onze organisatie om snelheid. Binnen 45 seconden na een alarm moeten we de kazerne uit zijn en binnen drie minuten moeten we op elke plek op de luchthaven aanwezig zijn voor een noodgeval en moet een vliegtuigbrand bedwongen zijn. Daar is het materieel, maar ook de paraatheid en training van onze medewerkers volledig op geënt.”
Het zijn getallen die grote indruk maken op Koos Pulleman: “Ik heb wel eens eerder een dienst meegedraaid bij een stedelijk brandweerkorps, maar die organisaties zijn onvergelijkbaar met Brandweer Schiphol. Dit is een organisatie van superlatieven. Het is echt een indrukwekkende ervaring, in alle opzichten. Een eyeopener voor mij was dat er hier zoveel tijd en aandacht is voor sporten. Dat was voor mij flink zwoegen. Maar met zulke hoge responseisen voor de brandweerlieden snap ik dat wel. Als je niet continu 100 procent in conditie bent, red je het niet met die snelle uitruktijden.”
Enorme dynamiek
Koos zegt onder de indruk te zijn van de enorme complexiteit van het Schipholterrein en de gebouwen, waar hij regelmatig zijn oriëntatie kwijt was. Alles op Schiphol is groot en complex, in het bijzonder het terminalcomplex met al zijn pleinen, gangen, corridors, bagagekelders, winkelcentra. Dat moet ook voor de bhv’ers een enorme uitdaging zijn als zij na een incidentmelding moeten optreden, stelt hij vast.
Nico Langhout beaamt dat: “Dat geldt voor de bhv, maar ook voor ons als brandweer. De dynamiek op de luchthaven is enorm en er zijn voortdurend verbouwingen, onderhoudswerkzaamheden en nieuwbouwprojecten, die gevolgen hebben voor de routering en bereikbaarheid. Dagelijks zijn we daarom bezig met oriëntatie, in samenwerking met onze andere veiligheidspartners. Om de veiligheid in deze complexe en dynamische omgeving 24/7 te borgen, hebben we elkaar allemaal nodig.”
Bhv is cruciaal
Nico Langhout spreekt lovend over de bhv-organisatie. Of liever: organisaties, want naast de eigen interne bhv van het luchthavenbedrijf, hebben ook de honderden ondernemers op het terrein, zoals de winkels, horeca en bedrijven in de terminal, hun eigen bhv-organisatie. Nico: “Bedrijfshulpverleners zijn voor ons als brandweer van onschatbare waarde. Zij zijn bij een incident altijd als eerste ter plaatse en doen de eerste respons. Bij onwelwordingen en reanimaties zijn zij het die letterlijk levens redden. Enigszins cru gezegd is Schiphol de gunstigste plaats om een acute hartstilstand te krijgen, want op bijna elke honderd meter hangt een AED en dankzij de continue aanwezigheid van bhv’ers en een strak meldings- en alarmeringsproces kan op elke plek razendsnel een bhv-team aanwezig zijn. En binnen twee minuten zijn de brandweer en ambulance er ook.”
“Bhv’ers zijn voor ons cruciale contactpersonen. We zijn blij als we bij een incidentmelding in het enorme terminalcomplex worden opvangen door getrainde en goed geïnformeerde bhv’ers, die ons snel naar de incidentlocatie kunnen leiden en ons alle relevante informatie over de locatie en het incident kunnen verschaffen. Wij kunnen in ons werk echt niet zonder die bhv’ers!”
Opleiding en training van bhv’ers
Verantwoordelijk voor die bhv en de opleiding en training van die belangrijke eerstelijns hulpverleners, is Robert-Jan Ooteman. Hij onderschrijft het belang van een parate en goed getrainde bhv-organisatie en stelt vast dat het met de kwaliteit van de bhv-zorg op de luchthaven wel goed zit.
“Omdat we goed grip willen houden op de paraatheid en kwaliteit van onze bhv-organisatie, werken we met ‘kritieke prestatie-indicatoren’, KPI’s. Daarmee meten we de getraind- en geoefendheid van de organisatie, maar ook de responssnelheid en de verwerkingstijd op onze meldkamer tot de uitgifte van de melding. Zo houden we onszelf een spiegel voor om onze prestaties kritisch te bewaken en zo nodig bij te sturen. We laten ook jaarlijks een extern bureau een audit doen naar de prestaties van de bhv en die tonen aan dat de kwaliteit van de bhv goed op orde is.”
Eigen meldkamer
Belangrijk voor een snelle opvolging van noodsituaties en incidentmeldingen is volgens Robert-Jan het Emergency Response Control Center (ERCC), dat de luchthavenbrandweer en de ambulancedienst aanstuurt. Die meldkamer is 24/7 bemenst en is bereikbaar via het Schiphol-alarmnummer 020-6012222. “In onze meldkamer zijn aanname en uitgifte volledig geïntegreerd, zodat de centralist die de melding aanneemt, direct met zijn collega alle benodigde hulpdisciplines aanstuurt. Met specifieke kennis van het luchthavenbedrijf en bijzondere procedures en werkwijzen. Onze meldkamer is dan ook de vitale spin in het web van de incidentrespons van de luchthavenbrandweer, ambulance en bhv.”
Tijdens zijn 24-uursdienst bezocht Koos Pulleman ook het ERCC en sprak met de centralisten over hun werk: “Net als bij de brandweer en de andere veiligheidspartners, proefde ik ook bij de meldkamermedewerkers een grote mate van vakmanschap en enthousiasme voor hun werk. Prachtig om te ervaren. Ik ben blij dat ik een dagje mocht meekijken bij de luchthavenbrandweer en een aantal keren de dynamiek van een melding en uitruk heb mogen ervaren. Ook de grote crashtenders maken veel indruk; wat een power en wendbaarheid hebben die kolossale wagens. Het was een zeer leerzame ervaring bij een indrukwekkend en complex bedrijf. Goed ook dat Schiphol zijn bhv-organisatie zo koestert en met die kritische prestatie-indicatoren een vinger aan de pols houdt om de kwaliteit te bewaken. Dat zien we niet bij veel bedrijven, maar geen enkel bedrijf is dan ook vergelijkbaar met deze luchthaven.”
