Nog niet zo lang geleden deed ik weer eens onhandig en kletterde ik met mijn racefiets op de grond. Het is ook niet handig om met een slaapmatje van je zoon in de hand te fietsen. Terwijl ik op de grond lag na die niet zo charmante smak, dacht ik dat ik voorlopig niet overeind zou komen. Maar ik krabbelde toch snel weer op en buiten een pijnlijke heup en een stijve nek deed alles het nog. Een toegesnelde omstander dacht daar toch anders over en riep: “Blijf stilliggen, beweeg je nek niet, ik bel 112.” Gelukkig kon ik duidelijk maken dat ik prima verder kon en dat al die hulp niet nodig was.
Best aardig dat omstanders willen helpen, maar wakkeren we juist niet de angst aan met ons (eerstehulp) onderwijs? Belangrijk is dat een hulpverlener kan inschatten of professionele hulp nodig is, of dat hij of zij zelf eerste hulp kan verlenen. Maar het is net zo belangrijk dat de hulpverlening gericht is op zelfredzaamheid. Eerste hulp is goed, maar juist ook die tweede hulp is belangrijk. Hoe organiseer je de zorg ná de eerste hulp? Kun je na een bak koffie doorwerken of naar huis, naar de huisarts of moet 112 gebeld worden? Zou dat niet meer aandacht moeten krijgen in bhv- of eerstehulponderwijs?
Voor minste of geringste een ambulance
Ik krijg in mijn werk op de ambulance regelmatig meldingen waarvan ik denk: moet ik daar heen? Voor het minste of geringste wordt tegenwoordig een ziekenwagen gebeld. Alsof ambulances ruim voorhanden zijn… De meldkamercentralist doet erg zijn best om een ambulance alleen in te zetten als het echt nodig is, door een juiste indicatie, maar toch glipt er best wat doorheen. De zelfredzaamheid lijkt ver te zoeken. Kleine wonden, dronkenschap, kiespijn, geen vervoer naar het ziekenhuis, misselijk na het eten van spacecake, al twee weken pijn op de borst en zo kan ik nog wel even doorgaan. Het lijkt of we risico’s steeds meer willen vermijden en afschuiven, en dus bellen we maar een ambulance of een huisarts.
Angst voor risico’s
Honderd procent risico vermijden is onmogelijk, maar met een beetje gezond verstand kom je een heel eind. De factor tijd is belangrijk, de meeste dingen gaan vanzelf over. Voor een aantal dingen geldt dat niet en die vragen dus een goed vangnet en duidelijke punten (rode vlaggen) waarop je moet letten wanneer je aan de bel trekt. Thuisarts.nl biedt voor veel problemen betrouwbare en heldere informatie over wanneer je aan de bel moet trekken.
Zijn we in het eerstehulponderwijs niet te veel bezig met angst en risico’s, zoals angst voor nekklachten bij een ongeval? Het is belangrijk om duidelijk te maken wanneer je aan de bel moet trekken, maar zou het niet aanvullend een meer genuanceerd en compleet beeld geven om aan te geven dat je je niet zo’n zorgen hoeft te maken? Daardoor komt de focus minder te liggen op angst voor de risico’s.
Gebroken been
Toen ik als 6-jarige mijn been brak op een verjaardagsfeest, ben ik achter op de fiets van mijn vader naar huis gebracht. Ik weet nu nog elk kuiltje waar we overheen fietsten. Thuis keek mijn moeder naar mijn been en zag een jongetje dat normaal rond wilde rennen, ineens stil zitten en pijn hebben. Ze telde, met haar gezond verstand, die punten bij elkaar op en vervolgens ben ik door de buren in de auto naar de huisarts gebracht en daarna door naar het ziekenhuis. Daar kwam geen ambulance aan te pas en ik kan nog steeds prima hardlopen, alhoewel ik met fietsen wat onhandiger ben.
Schets een reëel beeld
Kortom, geef in het onderwijs een reëel beeld van de risico’s. Een gebroken been wordt niet zomaar een open botbreuk. Dat bengelen van het been achter op de fiets was eigenlijk best creatief. Voor bedrijfshulpverleners is een nuttige vraag: wat zou je doen als je dit thuis overkwam? Als het antwoord is: “Dan zou ik onder de wol kruipen en over een uur kijken wat de paracetamol doet”, dan helpt dat bij je besluit om geen ambulance te bellen of andere professionele hulp in te roepen.
Dus boezem geen angst in maar schets een realistisch beeld en stimuleer zelfredzaamheid. Als zichzelf zielig vindende man moest ik mij er op de grond na mijn val met de fiets ook even overheen zetten, maar dat lukte prima.
Ruben Verlangen is docent en ambulanceverpleegkundige en vervult meerdere bestuursfuncties bij de Nederlandse Reanimatie Raad