Bij veel bedrijven hangt tegenwoordig een AED. Daar ben ik heel blij mee, want ik zie als ambulanceverpleegkundige dagelijks het positieve effect van reanimatietrainingen met gebruik van de AED. Zeker als die AED ook nog eens voor iedereen toegankelijk is en aangemeld is bij HartslagNU.
Uitbreiding van de AED-kast
Maar als het aan mij ligt, voegen we daar meer aan toe. Plaats in de kast bij die AED ook een tourniquet, hemostatisch gaas en een traumazwachtel. En train daar ook regelmatig mee. Immers, voorkomen is beter dan reanimeren. Ik bedoel hiermee dat beginnen met reanimeren terwijl er een actieve bloeding is, weinig kans van slagen heeft. Met andere woorden, de bloeding moet eerst worden gestopt. Met doeltreffende en eenvoudig te hanteren middelen kun je het verschil maken bij potentieel dodelijk uitwendig bloedverlies. Voor een catastrofale (levensbedreigende) bloeding aan een arm of been, waar directe druk niet afdoende is, kan een tourniquet levensreddend zijn. Zo kun je voorkomen dat de patiënt überhaupt gereanimeerd hoeft te worden.
Mocht je je dit misschien afvragen: ik verkoop deze middelen niet, maar ik zie in de praktijk wel de gevolgen van niet, verkeerd of te laat handelen.
Casus draaideur
Zoals die keer dat een man door een glazen deur was gelopen en een forse slagaderlijke bloeding had aan zijn been. Hulpverleners probeerden de bloeding te stelpen met een riem. Goed bedoeld, maar de bloeding werd er alleen maar erger door.
Dat is dan ook de reden dat geïmproviseerde tourniquets, zoals met behulp van een riem, worden afgeraden. Zo’n geïmproviseerde tourniquet, vroeger ook wel knevel genoemd, kan de bloeding juist verergeren. Het kan zelfs werken als een stuwband, waardoor het bloed alleen maar harder uit de wond stroomt.
Stuwband
Een stuwband wordt bij bloedafname in een ziekenhuis gebruikt. Verwarrend genoeg wordt die ook wel eens tourniquet genoemd. Dat is het absoluut niet. Een correct aangebrachte tourniquet sluit de bloeddoorstroming naar het achtergelegen deel van een ledemaat geheel af. Een stuwband is een elastische band die gemaakt is om een bloedvat, de ader, te stuwen. Een stuwband drukt de ader dicht, maar laat de dieper gelegen slagader juist open. De gestuwde ader is daardoor makkelijker aan te prikken, doordat deze mooi opzwelt.
Een riem of een andere geïmproviseerde tourniquet kan hetzelfde effect hebben als een stuwband. In geval van een catastrofale bloeding ga je dan juist harder bloeden. Dus gebruik een origineel tourniquet van een bewezen merk en type, die specifiek ontworpen is voor het stoppen van een bloeding. Let op: er zijn goedkope namaak- en oefenvarianten in omloop die verre van effectief zijn. Gevaarlijk, want je denkt goed te doen, maar stopt hier de bloeding niet mee. Sterker nog, je kunt de situatie juist verergeren.
Als een tourniquet niet kan
Op moeilijk te bereiken plekken of plekken waar een tourniquet niet aangebracht kan worden en juist grote bloedvaten lopen, zoals in de lies, nek of oksel, kan een traumazwachtel het verschil maken: bij diepe, gapende wonden eventueel aangevuld met een hemostatisch gaas. Hier kun je de wond eerst mee opvullen en dan directe druk geven. Als de bloeding is gestopt, breng je een traumazwachtel om.
Factor tijd
Net als bij een circulatiestilstand is de tijdsfactor bepalend: elke seconde telt. Je kunt bij een bloeding van een groot bloedvat namelijk snel in de problemen komen. Het raken van een groot bloedvat in bijvoorbeeld de lies kan in ongeveer een halve minuut al tot een shock leiden. Snel ingrijpen met je handen (directe druk toepassen) en eenvoudig te hanteren materialen zijn cruciaal. Het voordeel van deze materialen is dat je, vergeleken met een AED, geen dure batterijen of elektroden periodiek hoeft te vervangen. Bovendien zijn de aanschafkosten fors lager. Voor de kosten hoef je het dus niet te laten.
Ambulance-inventaris
Voor de goede orde: ik pleit er zeker niet voor om een halve ambulance-inventaris aan te schaffen. Maar zeker bij bedrijven waar er een reëel gevaar is op hevige bloedingen, lijkt het logisch om materiaal snel beschikbaar te hebben.
En realistisch: waarschijnlijk heb je de AED in je bedrijf niet vaak nodig, maar heb je die zeer terecht wel hangen en hopelijk niet voor het idee ‘kijk mij eens goed doen’. Dat geldt ook voor het stop-de-bloeding-materiaal. Je zult het niet vaak nodig hebben, maar als je het nodig hebt, kun je niet wachten op een ambulance. Denk aan werksituaties waar met scherp materiaal wordt gewerkt. Helemaal als dat werk op een afgelegen locatie plaatsvindt. Een tourniquet kun je namelijk ook bij jezelf aanleggen als dat nodig is.
Vuistregel
Een mooie vuistregel of stop-de-bloeding-materiaal snel beschikbaar moet zijn is: draagt het personeel verplicht veiligheidsschoenen? Zo ja, dan is stop-de-bloeding-materiaal noodzakelijk. Maar, misschien ook wel bij bedrijven met een glazen toegangsdeur…
